اثر آبياري محدود بر رشد و عملكرد ژنوتيپ هاي گلرنگ بهاره (Carthamus tinctorius L.) در شرايط بيرجند

Effect of deficit irrigation on growth and yield of spring safflowers (Carthamus tinctorius L.) genotypes in Birjand

كمبود دانه هاي روغني و حجم بالاي واردات روغن در ايران از يك سو و محدوديت منابع آبي در سر راه توليد بسياري از دانه هاي روغني از سوي ديگر، ضرورت شناسايي گونه ها و ارقام سازگار به اين شرايط پر تنش و تعيين حساسترين مراحل رشدگياه به تنش را آشكار مي سازد. لذا به منظور بررسي واكنش ژنوتيپ هاي گلرنگ بهاره (Carthamus tinctorius L.) به قطع آبياري در مراحل مختلف رشد زايشي و نيز تعيين حساسترين مرحله رشد اين ژنوتيپ ها به محدوديت آبي، آزمايشي به صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي و در چهار تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه بيرجند در سال 87 -1386 انجام شد. كرت هاي اصلي شامل چهار سطح قطع آبياري (آبياري كامل، آبياري تا مرحله دانه بندي، آبياري تا مرحله گلدهي و آبياري تا مرحله تكمه دهي) و كرت هاي فرعي، سه رقم گلرنگ بهاره (محلي اصفهان، اصفهان 28 و IL111) بود. نتايج نشان داد، افزايش مدت زمان قطع آبياري موجب زودرسي، كاهش طول دوره رشد، ميزان تجمع ماده خشك، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و عملكرد دانه در هر سه ژنوتيپ شد و كاهش اين پارامترها در رقم محلي اصفهان نسبت به دو رقم ديگر كمترين ميزان بود. به طور كلي ژنوتيپ محلي اصفهان به دليل بومي بودن، خوپذيري بيشتري به شرايط محدوديت آبي در خراسان جنوبي داشت و هر چه ديرتر در طي فصل رشد با تنش خشكي مواجه شود، عملكرد آن كمتر تحت تاثير قرار مي گيرد. در نهايت مشخص گرديد كه مرحله تكمه دهي در گلرنگ بسيار حساس به كمبود آب مي باشد و وقوع تنش در اين دوره منجر به كاهش شديد دوره رشد، شاخص هاي رشدي و عملكرد دانه مي شود بنابراين تامين آب در دوره تكمه دهي گلرنگ اهميت ويژه اي در بهبود عملكرد آن دارد.

Deficit of oil seeds and high volume of oil imports in Iran, and limitation of water sources against production of many oil seed crops, demonstrate the importance of detection tolerant species and cultivars for stressful conditions and their most sensitive growth stages to saline stress. In order to study response of spring safflowers (Carthamus tinctorius L.) genotypes to disruption irrigation in different reproductive growth stages and also to determine their most sensitive growth stage to stress induced by deficit irrigation, an experiment was conducted in a spilt plot arrangement based on randomized complete block design with four replications at Research Farm, Faculty of Agriculture, the University of Birjand, Iran during 2007-2008. Irrigation regimes (full irrigation (whole season irrigation), irrigation until grain filling stage, irrigation until flowering, and irrigation until heading-bud) stages; and three cultivars (Mahali Isfahan, Isfahan28 and IL111) were arranged in main plots and subplots, respectively. The results showed that increasing distance between irrigations caused early maturation, reduce of growth duration, dry matter accumulation, leaf area index, crop growth rate and grain yield in all genotypes and detection in these parameters in Mahali Isfahan was the lost amount. Overall, it seems that local genotype (Mahali Isfahan) had higher adaptability to deficit water in southern Khorasan conditions due to its nativeness. Finally, it was determined that heading-bud stage of safflower was very sensitive to water deficit, and water limitation at this stage, could considerably decrease growth duration, growth indices and grain yield. Thus, watering at heading-bud stage is the most important parameter for improving safflower grain yield.