مساله اتحاد عاقل و معقول در چنبره تعاليِ تفكرِ سينوي

Problem of Union of Intelligent and Intelligible in Avicenna’s Transcendental Thought

مساله اتحاد عاقل و معقول يكي از مسايل مهم و بحثانگيز در طول تاريخ تفكر فلسفي بوده است كه برخي از در انكار و برخي از سر اقبال بر آن وارد شدهاند. ابن سينا از كساني است كه دو نگاه به اين مساله داشته است و از يكي به اثبات آن پرداخته است و از نگاه ديگر به انكار آن. حال آنچه مطرح ميگردد اين است كه آيا در آرا اين فيلسوف بزرگ تذبذب و تناقض وجود دارد؟ در پاسخ به اين سوال، پاسخهاي گوناگوني ارايه شده است. آنچه نگارنده بر آن است اين است كه با تفكيك اين دو نگاه به مساله، تناقض مورد توهم برطرف ميگردد. اين دو نگاه يكي نگاه مشايي به مساله و ديگري نگاه متعالي به آن است. نگارنده به «تعالي در تفكر سينوي» قايل بوده و بر آن است كه در گذار شيخ از تفكر مشايي به تفكر متعاليه، نگاه ابن سينا به مسايل تعالي يافته است. يكي از اين موارد مساله اتحاد عاقل و معقول است. در اين مقاله شواهدي از آثار ابن سينا بر اين مطلب ارايه شده و شيخ از قايلان به اتحاد عاقل و معقول تلقي شده است.