ارزيابي اقتصادي و مقايسه سيستم هاي ثقلي و تحت فشار شبكه توزيع آب درمنطقه سيستان

روش هاي توزيع آبياري براساس نوع مجراي انتقال آب به دو روش قابل تقسيم مي باشد كه يكي روش روباز و ديگري مجراي بسته و براساس روش تامين انرژي جريان آب نيز به دو روش جريان ثقلي و ديگري جريان تحت فشار مي باشد. استفاده از انواع كانالها در انتقال و توزيع در گروه روش روباز يا ثقلي بوده كه شامل كانالهاي احداث شده با خاكريزي يا خاكبرداري و يا اينكه احداث انواع مقاطع پيش ساخته با انواع مصالح بصورت روباز نيز شامل اين گروه مي باشد. استفاده از لوله و يا مجراهاي بسته زيرزميني و چنانچه جريان آب بصورت ثقلي (بدون پمپاژ) انجام گيرد، چنانچه فشار مورد نياز جريان كمتر از 10 متر باشد آنگاه روش انتقال و توزيع بنام روش كم فشار ناميده مي شود. در اين پژوهش شبكه آبياري و زهكشي منطقه سيستان ، كه يكي از مناطق استراتژيك و حساس ايران بوده و با بحران شديد آب مواجه است مورد بررسي و تحقيق قرار گرفت و راهكارهاي لازم پيشنهاد گرديد. براي تحليل اقتصادي از سه محصول گندم، جو و يونجه استفاده گرديد. نتايج نشان مي دهدكه با در نظر گرفتن سيستم هاي آبرساني لوله اي ميزان درآمد خالص يا سود ناخالص كشاورزان و سطوح زيركشت براي محصولات گندم و يونجه نسبت به كشاورزي با سيستم كانالي افزايش مي يابد. ولي به دليل بالابودن نياز آبي جو نسبت به يونجه وهمچنين بالابودن هزينه هاي متغيير، سطح زيركشت جو كاهش مي يابد. افزون برآن به دليل بالا بودن هزينه هاي احداث و پايين بودن راندمان آبياري وعدم مديريت صحيح آب، ميزان سود كشاورزان در دو مدل تفاوت محسوسي ندارند. بنابراين افزايش راندمان آب با استفاده از سيستم هاي تحت فشار و نيمه تحت فشار از مخازن چاه نيمه ها از 20 درصد موجود به بالاي 90 درصدخواهد رسيد. نتايج مطالعه نشان داد كه عمده ترين مشكلات فني در شبكه ها تخريب پوشش كانال به شكلهاي مختلف، عملكرد نامناسب سازه هاي تنظيم وتوزيع آب و پايين بودن راندمان شبكه مي باشد. نتايج حاصل از ارزيابي اقتصادي طرح نيز نشان داد انتقال آب با سيستم لوله گذاري توجيه اقتصادي بيشتري نسبت به سيستم انتقال آب با كانالهاي روباز دارد.

Water distribution method based on the type of water conduits can be divided into two groups, namely, open and closed systems, while on the basis of the energy of the water flow, the two groups are gravity flow and pressurized flow. Open channel type conveyance and distribution is achieved by gravity and includes channels made by embankment construction, excavation, or construction of prefabricated sections, as well as the use of underground pipes or closed ducts in which water flows by gravity (no pumping). If the required pressure for the flow of water is less than 10 meters, the conveyance and distribution method is grouped as low-pressure. In this research, the irrigation and drainage network of Sistan, which is a strategic region in east parts of Iran facing severe water shortage, was studied to suggest proper strategies. Three crops, namely, wheat, barley, and alfalfa were studied for economic analysis. The results showed that using a piped conveyance system would increase the net income and the gross benefits of the wheat and alfalfa growing farmers compared to open channel systems, but the area of barley should decrease. Furthermore, due to high costs of construction and low irrigation efficiency and poor water management, the net benefits of farmers under the two conveyance systems would not be significantly different. Thus, by using pressurized water conveyance systems from Chah-Nimeh reservoirs, the existing efficiency of 20%, would rise to 90%. Results revealed that the main problems in the network were deterioration of canals lining, poor performance of the regulating and distribution structures, and low efficiency of the network. Overall, the economic analysis of the project showed that water conveyance by pipe was economically more justified than open channels.