تحليل نقش محور قبله در سازماندهي فضايي مساجد معاصر شهر ايلام

اين مقاله در پي آن است تا با شناخت نظام انديشه و زير ساخت‌هاي تفكر معماران مساجد ايراني- اسلامي به مطالعه نقش و جايگاه موضوع قبله در معماري مساجد شهر ايلام بپردازد. هدف پژوهش حاضر آن است تا با كشف زواياي پنهان موضوع، اهميت معماري سنتي در توجه به «جهت قبله» در طراحي مساجد ايراني- اسلامي را نشان دهد و آموزه اي باشد براي معماران معاصر شهر ايلام تا ضمن اصلاح و احياي رويه پيش رو، رعايت اين جهت گيري الهي(قبله) به فراموشي نرود. فرضيه پژوهش، تمايز و تفاوت آثار معماران مساجد معاصر در توجه به جهت قبله در طراحي مساجد است. روند اين پژوهش با روش كتابخانه اي و مطالعات تاريخي صورت گرفته است و در پي آن تعداد 21 مسجد شهر ايلام ضمن برداشت موقعيت مكاني، از نظر هندسه و چيدمان فضاي داخلي و جهت ورود به بنا تا قرار گيري در راستاي محور قبله مورد تجزيه و تحليل ساختاري قرار گرفته‌اند. تشريح موضوع و بررسي تاريخچه مساجد سنتي در كنار مباني و توصيف نمونه‌هاي موفق از اين مساجد، مقدمه اي براي ارايه تحليل‌ها و بررسي تفاوت فكري معماران مساجد شهر ايلام است. مطالعه و تحليل‌هاي صورت گرفته بيانگر آن است كه نه تنها در طراحي مساجد شهر ايلام كم توجهي به محور قبله صورت گرفته است بلكه قداست، معنويت و هويت اساسي اين بناها به مثابه مهم‌ترين بستر حفاظت از ارزش‌هاي ايراني- اسلامي و برترين تجلي گاه ارتقا و اعتلاي فرهنگ ديني از دست رفته‌اند

Abstract This paper attempts to identify the thoughts and the infrastructure of thinking in architects of Islamic-Iranian mosques to study the role of Qebla in the architecture of mosques in city of Ilam. Aim of the research is discovering the hidden aspects of Qibla and the importance of traditional architecture in attention to "the Qibla direction" in design of Islamic-Iranian mosques. So it is a lesson for contemporary architects of Ilam to correct the current process in design and not to forget the attention to Qibla in the architecture of mosques. Hypothesis of this research is the difference between the contemporary and traditional mosques in attention on Qibla direction. This is a historic research. In this research, 21 mosques of this city are studied and analyzed in positioning, geometry, the arrangement of interior spaces and the direction of entrance to Qibla. Analysis of the history of traditional mosques and recognition of Qibla in successful examples of these mosques is an introduction to analyze the theoretic differences between Ilam architects. The study shows that there is not enough attention to Qibla direction in the contemporary design of Ilam mosques. So the sanctity, spirituality and basic identity of these mosques are missed. Keywords: Mosque, Qibla, Spatial transformations of mosques, Sanctity, Mosques in the city of Ilam.