سنجش مولفه هاي كيفيت فضاي شهري با مقايسه تطبيقي رويكرد ايراني _ اسلامي و غربي

انجام فعاليتهاي گوناگون در فضاهاي شهري، جزيي از فرهنگ گذشته به حساب مي آمد. حال آنكه اكنون فضاهاي شهري از لحاظ كيفي تعريف خاصي ندارند. به نظر مي رسد جهان مادي گراي امروز بيشتر در پي افزايش بازدهي و كميات اقتصادي است، و اين كميت گرايي باعث باز ماندن از موضوعات كيفي شده است. بدين سبب كم رنگ شدن حضور مردم در فضاها، انجام اين پژوهش مهم را ضروري مي سازد. تلاش اين پژوهش در ارزيابي و مقايسه تطبيقي ميان مولفه هاي سازنده كيفيت فضاهاي شهري از نگاه نظريه پردازان غربي و نيز انديشمندان ايراني اسلامي است. به نظر مي رسد وجود پررنگ روابط اجتماعي از موثرترين مولفه هاي افزايش كيفيت فضاهاي شهري محسوب مي شود. داده هاي اين تحقيق در دو بخش كمي و كيفي مورد ارزيابي قرار گرفت، كه در بخش كيفي با استفاده از روش تحليل محتوا به مقاسيه ديدگاه ها پرداخته شد. بخش كمي نيز با استفاده از روش توصيفي تحليلي انجام شد، كه پرسشنامه اي تهيه گرديد و در سه محله تهران به سنجش آنها پرداخته شد. داده هاي استخراج شده از اين پرسشنامه با نرم افزار آماري SPSS مورد تحليل استنباطي قرار گرفت و در كنار يافته هاي حاصل از ادبيات موضوع، تحليل گرديد. سه محله ميدان هفت حوض، فلكه دوم نيرو هوايي و خيابان پانزده خرداد از لحاظ ريخت شناسي شكل انتخاب شده است. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد، كه وجود پررنگ فعاليت هايي براي معاشرت و تفريح و تفرج در ارتقاي كيفيت فضاهاي شهري بسيار موثر است. نياز به آرامش، برطرف شدن نياز خورد و خوراك نيز از ديگر مولفه هايي است كه در نظر مردم موثر بوده كه همگي اين مولفه ها در قرآن به عنوان ويژگي هاي فضاي اطراف انسان ذكر شده اند. در نتيجه مولفه هاي اصلي كيفيت فضاي شهري مورد پرسش در اين تحقيق، همسو با مولفه هاي معرفي شده از منابع اسلامي مي باشد، كه علي رغم تاكيد منابع و انديشمندان غربي در شهرسازي معاصر، ناديده گرفته مي شوند.

Abstract Performing diverse activities in urban spaces were assumed a part of the past culture. Moreover, now urban spaces do not have a specific definition in terms of quality. It seems that today’s materialist world is more seeking to increase return in investment and economic quantities and this quantity-oriented state have kept it behind the qualitative issues. For this, faded presence of people in spaces, makes performing this research essential. The effort of this study is to evaluate and have an adjustment comparison between components making urban spaces from the view of western theoreticians and Iranian-Islamic scientists. It seems that remarkable presence of social relations is among the most effective components in increase of urban space’s quality. The data of this study were evaluated in two qualitative and quantitative sections. In qualitative section by help of content analysis method the viewpoints were compared. The quantitative section was conducted by use of analytical description method and a questionnaire was prepared and it was studied in three neighborhoods of Tehran. The data extracted from this questionnaire was inferentially analyzed via SPSS software and they were analyzed beside the other findings gained from literature of the subject. The three neighborhoods of Hafthoz Square, 2nd Sqaure of Niroohavaee and 15 Khordad Street were selected in terms of morphology. The findings of this research indicate that highlighted presence of activities for communication and recreation is highly effective in improving the urban space’s quality. The need for comfort, removal of the need for food and eating is among other components which were effective in the view of people that all of these components in Quran are mentioned as specifications of the space around human being. As a result, the main components of urban space’s quality questioned in this study were convergent to the components introduced by Islamic resources which are neglected in contemporary urban planning despite the emphasis of western resources and scientists. Key words: environment’s quality, urban spaces, Islamic resources, western theories.