مطالعه تركيب گونه اي و فعاليت ماهانه پشه خاكي ها در نواحي پرخطر در مقايسه با نواحي كم خطر در كانون اندميك ليشمانيوز احشايي

Fauna and monthly activity of sand flies at endemic focus of visceral leishmaniasis in the west territory compared to the east of Meshkinshahr district, Ardebil Province

  زمينه و هدف: پشه خاكی ها در انتقال برخی بيماريها نظير انواع ليشمانيوز، تب پشه خاكی و بيماری كاريون نقش دارند. آگاهی از تركيب گونه ای و تغييرات جمعيت پشه خاكی ها، نخستين گام در جهت ايجاد اطلاعات پايه در كنترل ناقلين ليشمانيوز احشايی محسوب می شود. اين تحقيق در دو ناحيه غرب و شرق شهرستان مشكين شهر به ترتيب با ميزان های شيوع شديد و كم و در دو اقليم نيمه خشك خفيف در غرب و نيمه خشك استپی در شرق به صورت مقايسه ای انجام شد.   روش كار: پشه خاكی ها به روش تله چسبان از ابتدای فصل فعاليت هر 15 روز يكبار از اماكن داخلی و خارجی چهار روستای منتخب در غرب و شرق شهرستان مشكين شهر جمع آوری شدند. پشه خاكی ها بعد از برداشت از تله چسبان در استن شستشو و در اتانول 70% نگهداری شدند. از نمونه ها در محيط پوری اسلايد های ميكروسكوپی تهيه شد و با استفاده از كليد های شناسائی معتبر تعيين هويت گرديدند. به كليه اسلايدهای ميكروسكوپی برچسب استاندارد زده شد و تحت كد GC22ST6-93 در موزه حشره شناسی پزشكی دانشكده بهداشت نگهداری می شوند.   نتايج: در اين مطالعه، 783 عدد پشه خاكی شامل 547 نر و 236 ماده از دهستان مشكين غربی مشتمل بر 20 گونه از دو جنس Phlebotomus (28/66% ) و Sergentomyia (72/33%) صيد شد كه از اين تعداد 571 پشه خاكی از اماكن خارجی (73%) و 212 عدد از اماكن داخلی (27%) بدست آمد. نمونه برداری هائی كه از منطقه شرق و دهستان ارشق انجام شد 400 پشه خاكی شامل 261 نر و 139 ماده از 17 گونه مشتمل بر دو جنس Phlebotomus (5/64% ) و Sergentomyia (5/35%) كه از اين تعداد 324 مورد از اماكن خارجی(81%) و 76 مورد از اماكن داخلی (19%) صيد شد. گونه Se.mervynae برای اولين بار از مشكين شهر گزارش می گردد.   نتيجه گيری: از ناقلين ليشمانيوز احشايی ، گونه های Ph.kandelakii و Ph . perfiliewi با وفور بيشتری از نواحی غرب شهرستان مشكين شهر نسبت به منطقه شرق صيد گرديد. طول دوره فعاليت و تعداد نسل پشه خاكی ها در منطقه غرب بيشتر از شرق اين شهرستان ملاحظه شد. گونه غالب جنس Phlebotomus در منطقه شرق Ph.papatasi و گونه Ph.andrejevi با وفور بيشتری از دو ناحيه مورد بررسی صيد گرديد. بطور كلی ناقلين قطعی ليشمانيوز احشايی در كشور، در نواحی غرب شهرستان مشكين شهر حضور دارند.

 Background and Aim: Sand flies are responsible for transmission of leishmaniasis, papatasi fever and carrion disease. Warning of sand fly population is the first step for the establishment of baseline data for the vector control operations of visceral leishmaniasis (VL). In order to attempt to the difference between species composition and bieocology of sand flies, the comparative research was carried out in west and east of Meshkinshahr district where having high and low prevalence of VL as well as mild semiarid and semiarid steppe climates respectively.  Materials and Methods : Sand flies were biweekly collected using sticky paper traps from indoor and outdoor shelters from four villages at west and east of Meshkinshahr district. The specimens was removed from sticky paper traps and washed in acetone and preserved in 70% alcohol. The preserved sand flies were mounted using Puri’s media and identified using valid keys. The labeled specimens were deposited in Medical Entomology Museum, School of Public Health under code GC22ST6-93 .  Results: During this study, totally 783 and 400 sand flies were respectively caught from indoor (19-27%) and outdoor (73-81%) of both at west and east. The sex ratios of collected sand flies were estimated 2.3 and 1.9. in latter areas. The genera percentage of sand flies were 66.3-64.5% for Phlebotomus and 33.7-35.5% for Sergentomyia compromising of 7 subgenera which included in 20 and 17 species respectively in west and east areas. For the first time, Se.sintoni and Se.mervynae was reported in Meshkinshahr district.  Conclusion: The Ph.kandelakii and Ph.perfiliewi were introduced as prevalent species in the west area compared to the east. In the west area, activity duration and number of generation was higher than east. The prevalent species in the east area was Ph.papatasi. The high density of Ph.anderjevi was seen in both studied areas. The most proven vectors of visceral leishmaniasis were revealed in the west of Meshkinshahr district.