نوسازي و دگرگوني‏‏ هاي بحران‏ ساز در خانواده (بررسي مسايل نوين خانواده در نقاط شهري استان مازندران)

Modernization and Crisis Changes In Family (A survey on new problems in family in urban area of Mazandaran province)

در چند دهه اخير، نهاد خانواده در ايران از فرآيند نوسازي و پيامدهاي آن در سطح فرد و جامعه، تاثير پذيرفته و دگرگوني‌هاي مهمي را تجربه كرده است. از جمله اين دگرگوني‌ها، تغيير ساختار نظام ارزشي خانواده است كه اغلب با ارزش‌هاي سنتي كم‌وبيش جاري در جامعه و خانواده متعارض است. اين تغييرات ارزشي، خانواده را با مسايلي نوپديد همچون بي‌وفايي همسران، نگرش سهل گيرانه به طلاق و نيز مصرف نمايشي مواجه كرده و درنتيجه روابط بين اعضاي خانواده به‌طور جدي دچار اختلال شده است؛ به گونه‌اي كه از آن به «بحران در خانواده » نام مي‌بريم. اين بحران تاحدودي نيز ناشي از ناهمنوايي بستر فرهنگي و ويژگي‌هاي اجتماعي- تاريخي جامعه با الزام‌هاي نوسازي است. در اين مقاله كوشيديم تا تاثير فرآيند نوسازي بر ايجاد مسايل نوپديد در عرصه خانواده را تبيين و تحليل كنيم. بدين منظور با تركيب نظريه بحران ارزش‌ها در سطح كلان و نظريه‌هاي مبادله و نياز- انتظار و نيز مصرف نمايشي در سطح خُرد، گزاره‌هاي لازم براي تحليل و تبيين مسايل خانواده ارايه شده است. منطقه جغرافيايي پژوهش استان مازندران و جامعه آماري آن ساكنان مناطق شهري اين استان است. حجم نمونه با استفاده از فرمول كوكران 220 خانواده بوده است كه با روش نمونه‏گيري خوشه‏اي و تصادفي انتخاب شده‌اند. اطلاعات ضروري نيز با استفاده از پرسشنامه جمع‌آوري و تجزيه و تحليل آماري شده ‌است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‏دهند كه بين شاخص‌هاي نوسازي و بي‌وفايي همسران، نگرش سهل‌گيرانه به طلاق و مصرف نمايشي ارتباط معنادار وجود دارد. اما بين شاخص‌هاي نوسازي و اختلاف‌هاي خانوادگي ارتباط معناداري ديده نشد. همچنين براساس نتايج پژوهش، الگوي معادله ساختاري ارتباط شاخص‌هاي نوسازي و مسايل خانواده ( نگرش به طلاق، اختلاف خانوادگي و مصرف نمايشي) در نقاط شهري استان مازندران تاييد شده است و الگو تناسب معنادار دارد.

Family institution in Iran has experienced some important changes due to modernization and its consequences in recent decades in the level of society and individuals. Including this change is structural change in family value syste m which is in contrast with the current traditional values in society. This value changes confronted family with new problems such as treachery, take easy attitude to divorce and also dramaturgical consumption, and as the result the relationships between family members seriously disrupted, which perhaps may be named as “crisis in family”. This crisis in some extent is due to unconformity of cultural context and socio-historical characteristic of society with the requirements of the impact of modernization on creation of new problems in family. In order to this, the required propositions have been presented by combining the theory of value crisis at the macro level and the exchange theory and the need-expectation theory and dramaturgical consumption at the micro level. The geographical area of research is Mazandaran province and statistical society is the inhabitants of the urban areas in this province. The sample size is 220 based on cluster sampling method. The information gathered by questionnaire and analyzed by statistics. The findings of indicate a significant relationships between modernization and the attitude to divorce and family treachery and dramaturgical consumption. But no significant relationship observed between modernization components and family disagreement. Also according to the research findings, the structural equation model of relationships between modernization component and family problems (attitude to divorce, family disagreement, and dramaturgical consumption) has been confirmed and is statistically significant. Key words:Modernization, Attitude to divorce, Dramaturgical consumption, Treachery.