بررسي نيازهاي آموزشي پرستاران با روش ديكوم: يك مطالعه موردي

Nurses’ educational needs assessment by DACUM method: a case study

مقدمه: امروزه گستردگي نقش‌هاي پرستاري، نياز به آموزش مداوم و بازبيني در وظايف و صلاحيت‌هاي پرستاري را افزايش داده‌ است. الگوي ديكوم رويكردي است كه فعاليت‌ها و اقداماتي را كه در درون آن وظيفه اصلي و فرعي يك شغل وجود دارد را شناسايي و براي شناخت نيازهاي آموزشي تمركز خود را بر وظايف اصلي و فرعي قرار مي‌دهد. هدف: اين مطالعه اجراي روش ديكوم براي شناسايي وظايف اصلي و فرعي پرستاران، براي تعيين صلاحيت‌هاي ضروري براي انجام اين وظايف و نياز‌هاي آموزشي آنان در هر يك از اين صلاحيت‌ها در بيمارستان فوق‌تخصصي مركزي نفت تهران در سال (1392) بوده است. مواد و روش‌ها: اين پژوهش توصيفي ـ پيمايشي با استفاده از روش ديكوم و در دو مرحله انجام گرفته است. در مرحله اول، بطور هدفمند 12 نفر از پرستاران خبره و باسابقه بيمارستان نفت تهران انتخاب و در كارگاه اوليه ديكوم شركت كردند. پس از تشريح و تبيين اهداف كارگاه و فرايند ديكوم، شركت كنندگان با توافق همه اعضا ، وظايف اصلي و فرعي و تكاليف شغل پرستاري را مشخص كردند. سپس بر اساس تكاليف مشخص شده، پرسشنامه‌اي با مقياس ليكرتي حاوي 59 سوال بر مبناي سه مولفه دانش، نگرش و مهارت تنظيم شد كه پرستاران (127 نفر) در دو بعد وضعيت موجود و وضعيت مطلوب نظر خود را بيان داشته‌اند. در مرحله دوم تعداد (???) پرستاري كه با استفاده از فرمول كوكران تعيين شده و تصادفي گزينش شده بودند به پرسشنامه طراحي شده پاسخ دادند. از روايي محتوايي و از آلفاي كرونباخ براي پايايي استفاده شده كه ميزان آن (83/0) حاصل شد. براي تحليل داده‌ها از آزمون تي‌دو نمونه وابسته استفاده شده است. يافته‌ها: نتايج پژوهش نشان مي‌دهد پرستاران در تمامي وظايف شغلي خود نياز به آموزش دارند. بر طبق اين نتايج و با توجه به اختلاف ميانگين بين وضعيت موجود و وضعيت مطلوب، در شايستگي‌هاي دانش؛ «آشنايي نسبي با اصول برنامه‌ريزي و سازماندهي جهت بهره‌وري بيشتر»، با اختلاف ميانگين(02/2)، در شايستگي‌هاي مهارت؛ «مديريت هزينه- فايده، ارزيابي و انتخاب بهترين راه‌حل با افق زماني مختلف» و همچنين «نظارت و سنجش عملكرد خود، افراد ديگر يا سازمان به منظور بهبود يا اقدام اصلاحي» با اختلاف ميانگين(25/1)، و در شايستگي‌هاي نگرش؛ « انگيزش بالا در راستاي ارايه خدمات بهتر» با اختلاف ميانگين(67/0)، به‌عنوان مهم‌ترين نيازهاي آموزشي پرستاران به حساب مي‌آيند. آزمون تي با (0/000=P)تفاوت معنا داري بين اين دو وضعيت در تمام ابعاد (دانش، نگرش و مهارت) نشان داد. نتيجه‌گيري: از اين يافته‌ها مي‌توان در تدوين دوره‌هاي آموزشي پرستاران اين بيمارستان وساير مراكز درماني مشابه استفاده نمود. همچنين با استفاده از روش نيازسنجي آموزشي معرفي شده (ديكوم) مي‌توان براي نيازسنجي آموزشي ساير سطوح سازماني در اين بيمارستان وساير مراكز درماني مشابه بهره گرفت.

Introduction: Today, the extent of nursing roles increases the need to continuing education and review of nursing functions and competencies. DACUM approach is a method that all of duties and tasks of a specific job assessed and then all of activities in those duties for educational needs focused. Aim: The aim of this study was to identify the main and sub-main tasks of nursing job to determine necessary nurses’ competencies to perform these tasks and their educational needs in those competencies’ in Tehran central hospital affiliated Oil Company. Method: This study was carried out in two stages using by DACUM method. In the first stage, 12 qualified and experienced nurses in the hospital were selected purposefully and participated in the DACUM initial workshop. After describing and explaining the aims of workshop and the DACUM process, the participants with agreement of all members identified the main and sub-main tasks and assignments of nursing job. Then, based on extracted task and activities; a questionnaire containing with (59) questions based on the three components of knowledge, attitude and skill was designed in two dimensions of current and desirable situations that (127) nurses completed it. This sample size had been determined using Cochran’s sampling formula and they were randomly selected answered the questionnaire, in the second stage. The content validity and Cronbach’s alpha was computed for its reliability. Data analysis was done using dependent two-sample t-test. Results: The results showed that all of the nurses require training in all their job task and duties. Based on these results and considering the mean difference between the status quo and the desirable situation, in knowledge competencies; “the knowledge about planning and organizing principles for achieving greater productivity” with a mean of (2.02), at skill competencies; “ management of cost - benefit, assessment and choosing the best solution with different timing horizon” as well as “monitoring and measuring the performance of oneself, others or the organization for improvement or corrective action” with a mean difference of (1.25), and in attitude competencies, “ high motivation in order to provide better services” with a mean difference of (0.67) are considered as the most important educational needs of the nurses. There were differences between two situations (status–que and desirable) in all domains (knowledge, skill and attitude) that dependent two-sample t-test confirm significantly (P =0.000) Conclusion: From these findings can be used to develop training courses for nurses in this hospital and other hospital that similar with it. Also, the educational need assessment method (DACUM) that presented in this study can be used for educational need assessment of other organizational levels in the hospital and other health care organization. Key words: educational need assessment; Job and task analysis; Nursing; DACUM method