تفسير اجتماعي قرآن؛ چالش تعريف و ويژگي ها

Social Interpretation of Quran; Definition and Traits

تفسير اجتماعي از رويكردهاي بسيار مهم تفسيري است كه در دوره معاصر پديدار گشته و بسياري از اثار تفسيري مطرح، با اين رويكرد نگاشته شده است. با اين‌همه، بحث از تفسير اجتماعي با چالشهاي جدي اي در عنوان، تعريف و ويژگي ها روبروست. از اين جريان تفسيري در هر يك از تفسيرپژوهي‌ها‌ با عنواني متفاوت ياد شده است. تمدني، اجتماعي، عقلاني، تربيتي و حركتي عناوين مختلفي هستند كه براي آن به كاررفته اند، درعين حال اين عناوين در برخي از نگاشته‌هاي جريان شناسانه، به عنوان جريان هاي موازي قلمداد شده اند. در مقام تعريف نيز معمولا تفسير پژوهان توضيحاتي اجمالي در مورد آن ارايه داده اند كه عامترين آنها مناسب-ترين تعريف انتخاب شده است. در بحث از ويژگي هاي تفسير اجتماعي، محققان بيش از همه متاثر از ديدگاه ذهبي در اين موضوع بوده اند. در تحقيق حاضر، با توجه به تعريف برگزيده از تفسير اجتماعي كوشيده‌ايم ويژگي هاي تفسير اجتماعي را در دو محور پيراستن چهره اسلام از نقايص و اثبات توانمندي آن ساماندهي كنيم؛ همچنان كه به مشكلاتي كه در بررسي اين ويژگي ها مطرح است پرداخته‌ايم و استفاده از ويژگي هاي مكمل را پيشنهاد كرده‌ايم.

The social interpretation of Quran is one of the most important approaches to Quranic interpretation manifested in contemporary era. Many of the most celebrated conte-mporary exegeses have been written with this approach to Quran. Nevertheless this approach encounters great challenge co-ncerning its name, definition and chara-cteristics. Regarding works dedicated to studying exegeses shows that this approach has been named as civilizational, social, rational, edifying and moving; while these titles have been considered, in later works, as names to different genres of exegeses. In addition this approach has not been defined clearly. Concerning the explanations given about it, three different definitions can be suggested among which the most general one seems the best. As for its characteristics, there is a great debate. Zahabi’s position is the leading view in this subject. Based on the definition chosen for this genre of interpretation, the mentioned features can be categorized in two groups: those rejecting disapproving attributes from Islam and those proving its positive qualities .In order to overcome the difficulties in the examination of the characteristics mentioned, the usage of additional aspects has been suggested.