بررسي اغراض بلاغي اسلوب هاي تهكّم و استهزا در قرآن كريم

زماني كه گوينده يا نويسنده، سخناني را بر زبان يا صفحه كتاب، جاري مي سازد و با كلام خودگروه خاصي را مخاطب قرار مي دهد، بي گمان با گزينش واژگان ويژه در پي تحقق اغراض خاصي است و با توجه به اين اغراض است كه واژه ها، جمله ها، ساختارها و اسلوب هاي خود را تعيين مي كند و در قالب آنها كلام خود را هدفمند ساخته و سامان مي دهد.از جمله اين ساختارها، اسلوب تهكم و استهزا است كه متكلم در بهره گيري از آن،اغراضي همچون توبيخ مخاطب، تحقير، تعجيز و ... را دنبال مي كند. مقاله حاضر به بررسي اغراض بلاغي اين اسلوب در قرآن كريم اختصاص يافته و نمونه هايي از آيات مربوط به اين اسلوب را با تكيه بر منابع و مآخذ اصيل قرآني- ادبي و بلاغي به بحث و گفتگو نهاده و نتايجي را به دست داده كه براي تفسيرپژوهان در كشف مقاصد هدايتي قرآن كريم بسيار راه گشا است. براي اين منظور پس از استخراج آيات مربوط به اين اسلوب با مراجعه به كتب بلاغي و تفاسير ادبي به بررسي اغراض بلاغي مورد نظرآنها پرداخته و در نتيجه روشن شد كه اسلوب مورد نظر در بسياري ازآيات قرآن وجود دارد و خداوند متعال از به كارگيري آن اهداف متعددي دارد كه از مهمترين آنها مي توان به تحقير، تعجيز، توبيخ و ... نسبت به شنوندگان اشاره كرد.

When a speaker or writer expresses different concepts verbally, he or she will surely have special intentions to achieve. He or she will basically make use of different styles of speech that suit his or her intentions. One of these styles is mockery (al-Tahakkom and al-Estehza) which the writer tries to follow the purposes of punishment, contempt, humiliation… through it. This paper seeks to examine the rhetorical purposes of this style of speech in Holy Quran based on the authentic sources of the Qurʹan and some literary and rhetorical texts. For this reason, after extracting the Holy verses concerning this method of speech, with referring to the rhetorical and literary commentary books, we have reviewed the rhetorical purposes of mockery. The results indicate that this method has been used in the holy Qurʹan many times, and God by using this method have followed special goals such as: Contempt, Incapacitation and reprimand of the audience.