مردم‌سالاري ديني در نگاه امام‌خميني و محمدباقر صدر؛ بررسي مقايسه‌اي مكتب سياسي قم و نجف

Religious Democracy from the Viewpoint of Imam Khomeini (R.A) and Mohammad Baqir al-Sadr; a Comparative Study of the Political Schools of Qom and Najaf

پس از انقلاب مشروطه، نخبگان بسياري نقش مردم در حكومت و جامعه را تشريح كردند و دراين‌راستا، انديشمنداني مانند امام خميني? و سيدمحمدباقر صدر نيز، به توجيه نظري اين نقش در عرصه حكومت اسلامي پرداخته و آن را بسط داده‌اند. (تاريخچه) اما زوايا و ابعاد انديشه اين دو عالم معاصر شيعي درباره حدودوثغور دخالت مردم در سرنوشت سياسي، به‌روشني تبيين نشده است (مسيله) و اين، موضوع مهمي است كه پژوهشگران و انديشمندان ديني، جدي به آن توجه نكرده‌اند، (پيشينه) بنابراين، طرح اينكه مردم چه سهمي در انديشه حكومت اسلامي امام? و شهيدصدر دارند؟ پرسشي اساسي است. (سوال) به نظر مي‌رسد آنان از دريچه دو مكتب فكري- سياسي ريشه‌دار قم و نجف نقش مردم در امر حكومت را تشريح كرده‌اند. (فرضيه) چنين احتمال علمي مي‌تواند ما را به چهارچوب‌ها و اهداف نظري مردم‌سالاري ديني در انديشه سياسي شيعه رهنمون شود. (هدف) اين مقاله با تحليل تطبيقي، درصدد مقايسه تفكرات سياسي اين دو فقيه برجسته شيعي از دو منظر گوناگون است. (روش) تاكيد مكتب قم بر همراهي هم‌زمان فقيه و مردم، و اصرار مكتب نجف بر خليفهْْ‌اللهي مردم، اما با اشراف مرجع ذي‌صلاح ناظر، از پيامدهاي اين نوشتار است. (يافته)

After the Constitutional Revolution, many elites explained the role of people in government and society and in this regard thinkers like Imam Khomeini (R.A) and Sayyid Mohammad Baqir al-Sadr also theoretically justified and explained this role in the realm of the Islamic government. (History) However, the dimensions and aspects of the thoughts of these two contemporary Shiite scholars about the extent and quality of peopleʹs role in the political destiny are not clearly explained. (Problem) This is an important issue that religious researchers and thinkers have not paid serious attention to. (Background) Therefore, the main question is: what is the role of the people in the Islamic government thought of Imam Khomeini and Mohammad Baqir al-Sadr? (Question) It seems that they have explained the role of the people in government from the perspective of the two deep-rooted political – intellectual schools of Qom and Najaf. (Hypothesis) Such a scientific possibility can guide us to the theoretical frameworks and goals of religious democracy in the political thought of Shiism. (Objective) The present paper, using comparative analysis, seeks to compare the political thoughts of these two great Shiite jurists from two different perspectives. (Methodology) The emphasis of the school of Qom on the concurrent accompaniment of jurists and people, and the insistence of the school of Najaf on peopleʹs role as God’s vicegerent, but under the supervision of a competent religious authority, are from the findings of the present paper. (Findings)