گونه‌هاي رويارويي الهيات ديني با علم تجربي (يك مدل تعميم‌يافته از ديدگاه باربور در خصوص رابطه علم و دين)

The Different Kinds of Confrontation of Religious Theology with Experimental Sciences A generalized model of Barberʹʹs View regarding the relation between science and religion

چكيده الهيات ديني، به‌عنوان معرفتي كه به تامل عقلاني درباره دين مي‌پردازد، در مواجهه و رويارويي با علم تجربي، مسيرها و مدل‌هاي گوناگوني را طي كرده و مي‌كند. مشهورترين مدلي كه در اين خصوص ارايه شده، مدل ايان باربور است كه اين مواجهه را به چهار سطح تقسيم مي‌كند: تعارض، استقلال، تعامل و وحدت. از سوي ديگر، رويكردهاي جديد در الهيات طبيعي با دارابودن ويژگي‌هايي از قبيل: پرهيز از مفهوم «خداي رخنه‌پوش»، پرهيز از مداخله در قلمرو علوم تجربي و در عين حال تلاش براي ارايه تفسيري معقول و خداباورانه از آن، بخشي از نظريات علمي است كه به مسايل بنيادين جهان مي پردازند و تاكيد بر محدوديت‌هاي ذاتي علم تجربي يا كران‌مندبودن معرفت علمي، چشم‌اندازهاي نوي را درباره نحوه مواجهه الهيات ديني و علم تجربي باز نموده‌اند. هدف ما در اين مقاله آن است كه گونه‌هاي رويارويي الهيات ديني با علم تجربي را بر مبناي مدل باربور و رويكردهاي جديد در الهيات طبيعي مدل نماييم و يا به عبارت ديگر، مدل ارايه‌شده توسط باربور را با توجه به رويكردهاي جديد در الهيات طبيعي، تعميم داده و بازسازي كنيم. در نتيجه به مدلي خواهيم رسيد كه آغاز آن، مسيله يا رويكرد تعارض ميان الهيات ديني و علم تجربي است. اين تعارض در دو سطح متافيزيك و قلمرو، امكان بروز دارد. ديدگاه تلاقي و تاييد با نقد فلسفيِِ متافيزيك علم و تعديل آن، به تعارض در سطح متافيزيك واكنش نشان مي‌دهد و ديدگاه‌هاي مكمليت و تمايز با تاكيد بر محدوديت ذاتي علم و كران‌مندبودن معرفت علمي، به تعارض در سطح قلمرو واكنش نشان مي‌دهند. هريك از دو رويكرد فوق، در واكنش ايجابي خود به اين سطح از تعارض، مسير متفاوتي را مي‌پيمايند. واژگان كليدي: الهيات طبيعي، مكمليت، تلاقي و تاييد، تمايز، تعارض، مدل باربور.

Religious theology is a knowledge which rationally thinks about religion. When it confronts experimental sciences it has passed – and will pass – through various paths and models. The most famous model presented in this regard is the Ryan Barberʹs model which has divided this confrontation into four levels: contradiction, independence, cooperation, and unity. On the other hand the new approaches posed in experimental sciences are part of the scientific theories which discuss the basic matters of the universe; the characteristics of these approaches are: avoiding the concept of "God of the gaps", avoiding the intervention in the domain of experimental sciences, and at the same time attempting to present a rational and deistical interpretation of it. Emphasizing on the intrinsic restrictions of experimental sciences or on the restricted domain of scientific knowledge, a new perspective regarding the kind of confrontation of religious theology and experimental science is formed. Based on Barberʹs model and the new approach to natural theology, I will try to model the different kinds of confrontation of religious theology with experimental sciences in this article; in other words I will generalize and reform Barberʹs model considering the new approaches in natural theology. I will then reach to a model which should first treat the contradiction between religious theology and experimental science. This contradiction may occur in the two levels of metaphysics and in domain. The theory of convergence and confirmation which philosophically criticizes the metaphysics of science and modifies it, does not accept the contradiction in the level of metaphysics; and the theories of complementarity and distinction which emphasize on the intrinsic restriction of science and on the restricted domain of scientific knowledge, does not accept the contradiction in the level of domain. Having a positive reaction to their level of contradiction, each of the above approaches goes through a different path. Key expressions: natural theology, complementarity, convergence and confirmation, distinction, contradiction, Barberʹs model