واكاوي تحليل خواجه طوسي از چگونگي استكمال انسان: اشتداد وجودي يا حركت در اعراض؟ (از چالش تا ارمغان درخشش جوهري)

A Study of Narsi-al-Din al-Tusi`s view about Human’s Perfecting: Substantial Motion or Change in Accidents?

مسيله اين جستار، واكاوي تحليل خواجه از كيفيت حركت و استكمال نفس (اشتداد وجودي يا حركت در اعراض) است. ديدگاه خواجه طوسي را مي توان در دو مرحله بررسيد: 1. قبل از تكون نفس: بيان خواجه برخلاف كون و فسادِ مشايي، ملتزم اثبات حركت اشتدادي براي صورت نوعيه نفس است. 2. در طول حيات آدمي: اگرچه طوسي در مواضعي به زعم مشا ، حركت جوهري نفس را ابطال مي كند، اما در تحليل سيستمي از آراي وي به ويژه در بررسي استكمال، تحقق وجودي آن در ابعاد، مراتب و مراحل آن، سرانجام وي، همگام با راي نوافلاطونيان، اشراقيون و عرفا، ارمغان درخشش در اثبات نوعي اشتداد وجودي براي نفس است. درخشش طوسي به سبب در دست نداشتن مباني سازگار در مسيله حركت و علم النفس، جلوه گر نوعي ناسازگاري در نظريه پردازي اوست كه اين ناسازگاري با اين حقيقت كه وي در مراحل آغازين سير انديشه حركت جوهري نفس است، توجيه مي يابد؛ سيري كه توسط صدرا به نهايت مي رسد.

This article discusses Study of al-Tusi points of view about Human’s Perfecting. We study his views about substantial motion or change in accidents with seeking foundations, consequents and comparatives studies. Tusi’s view is analyzed to two points: 1) perfecting before existentiation of intellective soul, 2) perfecting of intellective soul in human’s life. 1) About the first point; Tusi’s view demonstrates intensifying movements for specific form of soul. 2) About perfecting of intellective soul in human’s life, although Tusi negates substantial motion in some places, but systematic analysis of his views is asserted intensity of being of intellective soul as Neo-Platonist, illuminationism and mysticism. Intensity of being is disagreeable with his foundations about psychology and problem of movement. But he is in the primarily way of substantial motion which Mulla-Sadra has perfected and theorized.