صداي سكوت تهي(فضاي منفي) در مسجد

معماري هنري است براي نظم بخشيدن به فضا و در اين ميان معماري قدسي به مدد تكنيك هاي مختلف معماري هدف اصلي خود را در قرار دادن انسان در محضر پروردگار از طريق تقدس بخشيدن به فضايي كه مي سازد و بدان نظم مي دهد، تحقق مي بخشد. معماري قدسي اسلام پيش از هر چيز در وجود مسجد متجلي است كه خود تجسم بازآفريني نظم و آرامش طبيعت است. سوالي كه اينجا مطرح مي شود اين است كه مسجد را چه چيز مسجد مي كند؟ در اين نوشتار اين مطلب مورد توجه قرار مي گيرد كه در معماري مسجد، فضاي خالي از طريق درآميختن حس حضور الهي با اشكال مادي نقش مثبتي را ايفا مي كند و به آن ها تعالي مي بخشد. از آنجا كه الوهيت هرگز تنزل يا تجلي مادي نيافته است، در ذهن مسلمان همواره مطلق و نامحدود باقي مانده است. اصل مورد توجه اين نوشتار، توجه به اين مطلب است كه فضاي خالي درون مسجد نه تنها عارضي نيست، بلكه عمداً به گونه اي طراحي شده است كه هرگونه تراكم يا كششي كه مانع گسترش كلام در فضاي نامحدود شود را خنثي نمايد. بدين گونه، در نهايت به اين اصل مي رسيم كه معماري مسجد و چهره ظاهري آن به گونه اي شكل گرفته تا از طريق رمز و تمثيل، اسما و صفات گوناگون الوهيت را جلوه گر نمايد.