تسامح ابن ابي‌الحديد در شرح نهج‌البلاغه

Ibn Abi al-Hadid`s Toleration in His Commentary on Nahj al-Balagha

ابن ابي‌الحديد از شارحين نهج‌البلاغه و از نويسندگان برجسته ‌قرن هفتم هجري است. از نكات بارز شرح ابن ابي‌الحديد بر نهج‌البلاغه تسامح نويسنده مي‌باشد كه با سعه‌صدر از ديدگاه‌هاي مذاهب مختلف براي پربار نمودن اثرش استفاده كرده‌است. در اين مقاله ريشه‌هاي سعه‌صدر مولف و شواهد آن در اين اثر بيست جلدي نشان داده شده است. اين تسامح باعث شده‌ است، كتاب يك‌طرفه و متعصبانه نوشته نشده و استدلال‌هاي عقلاني محور بحث‌ها باشد و در نتيجه جذابيت بسياري پيدا نمايد. تعصبات جزيي در برابر تسامح كلي كتاب ناچيز است. تولد ابن‌ابي‌الحديد در منطقه شيعي مداين و تحصيل در نظاميه بغداد و شركت در جلسات علمي از سنين جواني، همچنين بهره‌گيري از استاداني با مذاهب مختلف، باعث شكل‌گيري چنين روحيه‌اي در وي شد، كه شواهد آن، در بيان مناظرات و حتي دشنام‌هاي مخالفان، استفاده از كتب آنان و پذيرفتن برخي دلايل منطقي آنان ديده مي‌شود.

Ibn Abi al-Hadid is a commentors of Nahj al-Balagha and an authors of the seventh Hijra century. One of the most important matters in his commentary of Nahj al-Balagha has been known as his toleration with regard to the views of other denominations, this manner of study has made his work a scholarly deep and authoritative. In the paper, the roots of his scholar manner in the work have been brought into consideration and it has been shown that his toleration has led to reasonability of the work to such an extent which no considerable case of prejudice can be found in it. Though some cases of light prejudice may be found in the work, the toleration has made them of no effect. Ibn Abi al-Hadid`s Shiite place of birth in Madaen, his education in Nezamiyya of Baghdad in the presence of different teachers with different religions can be counted as the grounds of such a quality in him. One can meet clearly such a state in his speeches and interaction with the opponents. Keywords: