جابر بن حيان و طبقه‌بندي علوم

Jabir Ibn Hayyan`s Classification of Sciences

طبقه‌بندي علوم به عنوان موضوعي روش‌شناسانه به معرفت‌شناسي علم و ترسيم هندسه علم در تمدن اسلامي كمك مي‌نمايد. ضرورت طبقه‌بندي علوم در تمدن اسلامي با هدف ترسيم هندسه علم براي توسعه علمي و تمدن‌سازي به دنبال نهضت ترجمه براي مسلمانان هويدا گشت. جابر بن حيان در زمره اولين دانشمنداني بود كه پيش از تكوين و تثبيت علوم يوناني به طرح طبقه‎بندي علوم پرداخت. طبقه‌بندي دوگانه وي از علوم و رعايت سنت قرينه‌سازي آن پيش از تثبيت علوم يوناني و سنت ارسطويي، اين فرضيه را مطرح مي‌سازد كه تقسيم‌بندي دو‌گانه علوم كه توسط دانشمندان دوره‌هاي بعدي متاثر از سنت ارسطويي دنبال شد؛ پيش از تثبيت سنت ارسطوي به عنوان سنجه‌اي مشخص در طرح جابر بن حيان رعايت شده است.اين نوشتار ضمن بررسي احوال و انديشه‌هاي جابر بن حيان، به بررسي شاخصه‌هاي طرح طبقه‌بندي وي خواهد پرداخت و در پي پاسخ به اين سوال است كه طبقه‌بندي وي داراي چه شاخصه‌هايي بوده و چه تاثيري در جريان طبقه‌بندي علوم در تمدن اسلامي گذاشته است.

Classification of science as a methodological subject supports epistemology of science and drawing the geometry of science in Islamic civilization. Such a classification in Islamic civilization appeared following translation age and was known as necessary for preparing the diagram of developing sciences and civilization. Jabir Ibn Hayyan was among those classifying sciences before awareness with Greek sciences. His dual classification of sciences and his attention to the tradition of symmetry-making has proposed this hypothesis that the classifications done by the next generations of scholars under the influence of Aristotle can be seen in Jaber`s. This paper has sought to introduce Jaber`s classification and its effects in Islamic civilization.