جايگاه زن در عرفان و تصوف اسلامي (با تكيه بر آثار سنايي، عطار و جامي)

Womanʹʹs Face in Sufis Poem (Sanaie, Attar and Jami)

زن به عنوان نيمي?از جامعه?ي انساني در پژوهش?هاي نوين، جايگاهي ويژه? دارد. نظر به دگرگوني عمده?اي كه در نگرش به اين عنصر برجسته?ي اجتماعي در عصر حاضر به? وجود آمده، مطالعه??ي ديدگاه?هاي طبقات گوناگون جامعه در خصوص زن براي شناخت جامع? و دقيق?تر او امري ضروري است. صوفيه (عرفا) به دليل جايگاهي والا و مثبت كه در ميان طبقات جامعه دارند، ديدگاهشان از اهميتي ويژه? برخوردار است. در اين مقاله تلاش مي?شود جايگاه زن از نظر سه تن از صوفيه (سنايي، عطار و جامي) تحليل و بررسي شود. آنچه در نمود نخست دريافت مي?شود، اين است كه آنان بيشتر انديشه?هاي خود را از آموزه?هاي متعالي قرآن و احاديث نبوي دريافت نموده?اند. در وهله?ي دوم از حاصل اين پژوهش درمي?يابيم كه نگاه مثبت و احياناً منفي آنان نسبت زنان امري احساسي يا شخصي نيست، بلكه آنچنان?كه -گاه در قرآن كريم و كلام بزرگان دين هم با نمونه?هايي از آنها روبرو مي?شويم، اغلب واكنشي است در برابر رفتار منفي و ناشايست فردي و نقش?هايي كه برخي از زنان ايفا نموده?اند. انتقاد از رفتار نادرست انسان?ها، نه خود آنها امروزه از ديدگاه روانشناسي نيز مورد تاييد است. برخورد منفي با رفتارهاي ناپسند و شخصيت منفي افراد، امري است كه اختصاص به جنس زن ندارد؛ مردان بسياري از جمله ابوجهل?ها و ابولهب?ها در قرآن كم نيستند كه از آنها به بدي ياد شده است. عرفاي بزرگ ما به اقتضاي حال و مقام سخن، گاه زناني را به عنوان اسوه و الگو معرفي كرده?اند كه مردان بايد درس مردانگي، توكل، فداكاري از آنها بياموزند. چنانكه مي?دانيم حسن بصري بي حضور رابعه مجلس نمي?گفت.

The woman as a half of the human society has a special place in the new studies. Viewing the great development in attitudes to the main social elements that exist in present time, it is necessary to study the views of different classes of society about woman for knowing her more generally and accurately. Sufis (mystics) for the high and positive position that they have among the various classes of society, their views has a special importance. In this essay it is tried to analyze the face of woman from the view of greets Sufis like sanaie, attar and Jami. What is understood from the first view is that they receive most of their thoughts from the high education of Quran and the prophetʹs tradition. In the second stage, we understand from the result of this essay that their positive and probably negative view about women is not personal and emotional. But as we see some examples of them in Quran and the speech of the greats of religion, is often reaction against negative and in appropriate individual behavior and the roles that some women have played. The criticism of in correct human behavior, not themselves, is confirmed today from the psychological view. The negative impact with inappropriate behavior and negative character of individuals is something that does not allocate to woman kind. There are many people that we had a bad memory of them in Quran like Abojahl and Abolahab. Our great mystics, according to the conditions of time and the speech position, sometimes introduce women as a model and pattern that men should learn from them the lesson of manliness, reliance and devotion.