مطالعه تطبيقي شرايط دعواي گروهي در حقوق آمريكا و كانادا؛ آموزه‌هايي براي حقوق ايران

Comparative Study of Class Action’s Requirements in American and Canadian Law: Teachings for Iran′s Law

دادخواهي انفرادي شيوه رايج پيگيري تضييع حق در نظام‌هاي حقوقي است؛ اما در مواردي كه خواسته يا ارزش آن ناچيز باشد، اشخاص عموماً طرح دعوا نمي‌كنند، زيرا هزينه آن بيش‌تر از سودش است. در مقابل، خوانده برخلاف قانون، ثروت بادآورده‌اي به دست مي‌آورد. اين وضعيت وقتي تشديد مي‌گردد كه تعداد خواهان‌ها زياد بوده، اكثر آنان به علت كم بودن ارزش خواسته، طرح دعوا نكنند. در حقوق آمريكا و كانادا دعواي گروهي را براي مواجهه با چنين وضعيتهايي طراحي كرده‌اند. در آمريكا چندين گروه پيش‌بيني شده كه افراد مشمول هريك از آن‌ها مي‌توانند با جمع شرايط مقرر اقدام به طرح دعوا كنند. شرط تعدد، اشتراك، شاخصيت و شايستگي نماينده بايد در همه گروه‌ها وجود داشته باشد (شرايط عام) تا دادگاه گروه را تاييد كند؛ اما در دعواي گروهي مطالبه خسارت لازم است اين شيوه براي رسيدگي به اختلاف بر ديگر شيوه‌هاي تجميع دعاوي متعدد برتري داشته، مسايل مشترك دادرسي بر مسايل فردي آن غالب باشد (شرايط خاص). در حقوق كانادا چنين تفكيكي وجود ندارد. به علاوه از بعضي جهات، از جمله شمار خواهان‌ها و عدم لزوم غلبه مسايل مشترك بر مسايل انفرادي دادرسي با حقوق آمريكا متفاوت است. در حقوق ايران چنين سازوكاري وجود ندارد و تنها طريق دادخواهي افراد، اقامه دعواي انفرادي است كه گاه به علت موانع مختلف با عدم دادخواهي ملازمه دارد. نوشتار حاضر با هدف فراهم ساختن بستري براي تامل در مورد اين شيوه و احياناً پذيرشش در حقوق ايران، به بررسي شرايط آن در حقوق آمريكا و كانادا مي‌پردازد.

Individual litigation is common device for prosecution violating rights in legal regimes. The procedure is usually efficient, and is an effective device to protect individual’s rights. Nonetheless, in the cases where the value of cases is low, persons usually refuse to bring an action because its costs are more than its benefits. Conversely, the defendant unlawfully gets a windfall. This situation becomes acute whenever the plaintiffs are numerous, and most of them for low value of the relief do not file a lawsuit. In American and Canadian law, class action has been devised to deal with these situations. In America, some classes have been predicted that the persons belonging to each of them, in the case of being present legal requirements, can initiate an action. The requirements of numerosity, commonality, typicality, and adequacy of representation have to be present in all classes (general requirements) for the court to certify the class; however, they are required in a damage class action that the device would be superior to other procedure for aggregating of numerous claims, and the common legal issues of trial would predominate over the individual issues (specific requirements). This separation does not exist in Canadian law; moreover, in some aspects including the number of plaintiffs and no need to predominance of common issues over individual issues, differs from American law. There does not exist the same device in Iran’s law, and the sole method for individual’s litigation is to bring individual action that sometimes equals to non-litigation due to various obstacles. This paper analyzes its requirements in American and Canadian law to provide a context for examining and adopting it in Iran’s law.