تعيين ميزان فلزات در بافت هاي اردك سرسبز (Anas platyrhynchos) و ارزيابي خطر غذايي ناشي از مصرف آن در سواحل جنوب شرقي درياي خزر

Determination of metals in tissues of mallard (Anas platyrhynchos) and risk assessment of food consumption in the southeastern Caspian Sea

فلزات سنگين به‏ دليل دارا بودن خاصيت تجمع، بزرگ نمايي زيستي و سميت بالا سهم عمده اي از نگراني هاي مربوط به آلودگي اكوسيستم هاي آبي را تشكيل مي دهند. پرندگان تالابي به علت قرارگيري در سطح هاي بالاي زنجيره غذايي مي توانند به خوبي نشانگر افزايش اين فلزات در محيط زيست خود باشند. در پژوهش حاضر تعداد 30 قطعه اردك سرسبز (15 قطعه نر و 15 قطعه ماده)، از سواحل جنوب شرقي درياي خزر جمع آوري شد. غلظت فلزات سرب، كادميوم، كروم، روي و آهن در بافت هاي كبد، كليه و عضله سينه اردك هاي سرسبز با استفاده از دستگاه جذب اتمي تعيين گرديد. بافت هاي كبد و كليه بيش‏ترين ميزان تجمع زيستي فلزات را از خود نشان دادند. تجمع فلزات كادميوم، سرب و كروم در بافت هاي مختلف از الگوي كليه > كبد > عضله و تجمع فلزات روي و آهن از الگوي كبد > كليه > عضله پيروي كرد. ميانگين غلظت فلزات مورد مطالعه در كبد و عضله اردك سرسبز از ترتيب Fe > Zn > Pb > Cd > Cr پيروي كرد در صورتي كه ميانگين غلظت فلزات در كليه اردك سرسبز از ترتيب Fe > Zn > Pb > Cr > Cd پيروي كرده بود. تجمع زيستي آهن در بافت عضله بين دو جنس نر و ماده اختلاف معني داري را نشان داد (05/0P < ). ميزان جذب روزانه و هفتگي فلزات ناشي از مصرف اردك سرسبز توسط خانواده شكارچيان در حد مجاز تخمين زده شد. ميزان (Target Hazard Quotients) THQ براي هريك از فلزات كمتر از يك بدست آمد. به طور كلي فعاليت هاي مختلف انساني در قسمت هاي اطراف تالاب و ورود فاضلاب هاي گوناگون را مي توان منبع اصلي آلودگي به فلزات در منطقه مورد مطالعه دانست. نتايج حاصل از تحقيق حاضر مي تواند در پايش مستمر سواحل جنوب شرقي درياي خزر مورد استفاده قرار گيرد.

Heavy metals due to accumulation, bioaccumulation and hight toxicity are main contribution of concern in aquatic ecosystems. Wetland birds because of their position in the top of food chain can be an indicator of level of metals in their environment. In this investigation 30 mallard (15 male and 15 female) were collected from Southeast of Caspian Sea. The concentrations of lead (Pb), cadmium (Cd), chromium (Cr), zink (Zn) and iron (Fe) in the liver, kidney and pectoral muscle of mallards were determined by atomic absorption Spectrophotometer method. Liver and kidney showed the highest bioaccumulation of metals. The distribution pattern of Pb, Cd, and Cr respectively was kidney > liver > muscle, while Zn and Fe respectively was liver > kidney > muscle in mallard. Mean concentrations in the liver, muscle and kidney follows the sequence: Fe > Zn > Pb > Cd > Cr; Fe > Zn > Pb > Cr > Cd, respectively. Females possessed significantly higher Fe in the liver than males (p < 0.05). Estimated daily intake (EDI) and estimated weekly intake (EWI) due to consumption of mallards indicated safe levels for the human consumption. THQ for all metals were less than one. In general, human activities in surrounding areas of this region and Influence of wastewaters can be main source of metal pollution in the studied area. The results of this investigation can be used for monitoring of southeastern Caspian Sea.