ارزيابي ميزان انطباق مكاني در فرايند اجراي طرح هاي جامع شهري (مطالعه موردي؛ طرح جامع شهر بناب)

Evaluation of Spatial Adaptation Ratio on Urban Comprehensive Plans Implementation Process; Case study: Bonab City

طرح هاي جامع شهري مهم ترين ابزار هدايت و ساماندهي نظام مند شهرها، آشكارترين نمود شهرسازي نوين در ايران محسوب مي شوند كه از اواسط دهه1340 شمسي در مواجهه با نارسايي-هاي كالبدي- فضايي شهرهاي كشور به كار گرفته شدند و علي رغم نزديك به نيم قرن سابقه طرح هاي توسعه شهري و فراز و نشيب هايي كه در تهيه و اجراي اين طرح ها وجود داشته، فرايند ارزيابي به مثابه ابزاري مديريتي در راستاي تحقق اهداف و موفقيت طرح هاي جامع تاكنون جايگاه مناسب و لازم را در نظام برنامه ريزي نيافته است. بنـابراين، نـقاط قوت و ضعف آن ها به طور عـلمي شناسايي نشده و بازخورد آن در نظام برنامه ريزي انعكاس نيافته و علي رغم تداوم تهيه طرح هاي مختلف شهري، كمبودهاي مزبور كه ناشي از حلقه مفقوده ارزيابي در فرايند برنامه ريزي كشور است، همچنان پابرجا مانده است. بنابراين، براي نيل به يك برنامه ريزي پويا، مستمر، منعطف و مبتني بر واقعيات، ارزيابي طرح هاي توسعه شهري گامي است ضروري كه نمي توان اهميت آن را ناديده گرفت. مقاله حاضر به منظور بررسي نارسايي طرح هاي جامع شهري در رسيدن به اهداف و ارزيابي تحقق پذيري آن ها به رشته تحرير درآمده است. در اين تحقيق، سعي شده از شيوه اي جديد در ارزيابي طرح هاي جامع استفاده شود. در اين شيوه با استفاده از روش ارزيابي تحليل دستيابي به اهداف (Goal-Achievement analysis) و با بهره گيري از دانش و ابزار سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي (GIS)، علاوه بر استفاده از روش انطباق سرانه اي، به تطبيق مكاني و مغايرت هاي صورت گرفته در تحقق اهداف كالبدي نيز پرداخته شده است. نتايج تحقيق بيانگر آنست كه گسترش شهر در طول دوره طرح در ابعاد مختلف اعم از محدوده، جهات توسعه، استقرار مكاني كاربري ها، تراكم هاي شهري از پيشنهادات طرح تخطي نموده و سازمان اجرايي ناظر برآن نتوانسته است گسترش شهر را با پيشنهادات طرح منطبق سازد.

Urban comprehensive plans, as the most significant instruments for systematically directing and coordinating cities, are considered the most apparent manifestations of modern urbanization in Iran. These plans have been used since the mid-1960s in response to spatial-structural deficiencies seen in cities in Iran. Despite almost half-a-century history of having urban development plans and the ups and downs faced for designing and implementing them, the Evaluation process, which is a management tool for realization of objectives and accomplishments of comprehensive plans, has not acquired its necessary position in the planning system yet. Therefore, it could be said that the strengths and weaknesses of the urban development plans have not been scientifically identified and no feedback has been provided to the planning system. Therefore, the aforementioned shortcomings, resulting from the missing link of assessment in the country’s planning system, persist despite continuous efforts for designing different urban plans. Hence, in order to achieve a dynamic, constant, flexible system of planning those accords with realities, assessment of urban development plans is a necessary step which could not be ignored. This article aims to investigate deficiencies of comprehensive urban plan in achieving their objectives and to assess the Implementation of such plan. It attempts to apply modern methods to assess comprehensive plans. In this method, Goal Achievement Method (GAM) is used along with tools of geographical information systems and per capita adaptation to adapted or non- adapted with location if physical fabric objectives. Results obtained from this study indicate that expansion of cities all over the period has flown in the face of the proposed plan in different aspects, including urban boundary, directions of development, location of different uses, urban densities and the administration organization of plan has failed to match the expansion of the city with the proposed plan.