برآورد تبخير- تعرق پتانسيل در آذربايجان شرقي به روش استفنز با استفاده از GIS

Estimation of Potential Evapotranspiration with Estefnz Method and GIS Techniques in Eastern Azerbaijan

برآورد دقيق ميزان تبخير- تعرق پتانسيل (ETp) در مديريت منابع آب، كشاورزي، زراعت، جنگل و مرتع از اهميت فراواني برخوردار است. در سال هاي اخير استفاده از تكنولوژي GIS براي برآورد دقيق آن، مورد استفاده قرار گرفته و نتايج مطلوبي از آن حاصل شده است. در اين تحقيق بااستفاده از معادله استفنز اقدام به برآورد تبخير- تعرق پتانسيل در منطقه آذربايجان شرقي گرديده است. به اين منظور براي محاسبه مقدار تابش رسيده به سطح زمين (Rs) با استفاده از تصاوير DEMSRTM و با كمك تابع Solar Analyst در محيط نرم افزار ArcGIS 9.3 در روز 11خرداد ماه مابين ساعات 10 الي 11 قبل از ظهر اقدام گرديد. پس از محاسبه شيب و جهات شيب از روي تصوير مدل رقومي زمين، اقدام به محاسبه تابش رسيده به سطح گرديد. ميانگين درجه حرارت دما در منطقه و روز مورد نظر نيز با لحاظ كردن تغييرات ارتفاعي محاسبه شده و در معادله استفنز وارد گرديد. نقشه نهايي تبخير- تعرق پتانسيل در منطقه مورد مطالعه در روز 11خرداد ماه نشان دهنده وجود مقاديري بين 0 تا 15 ميلي متر در ساعت مي باشد كه دامنه هاي جنوبي منطقه و مناطق با ميانگين درجه حرارت بالا بيشترين ميزان تبخير- تعرق پتانسيل را به خود اختصاص داده اند. در اختلاف بين مقادير فوق تاثير ارتفاع و جهات شيب در كنترل مقدار تبخير- تعرق بيش از ساير عوامل بوده است. با توجه به اينكه ميزان بارندگي ماهانه نمي تواند جوابگوي اين مقدار تبخير- تعرق باشد لذا پيشنهاد شده است كه مناطق كشت ديم به سمت مناطق با ميزان تبخير- تعرق كمتر كه عمدتاً در كوهپايه هاي منطقه مورد مطالعه هستند سوق داده شوند.

The accurate estimation of potential evapotranspiration is very important in water source management, agriculture, forestry and pasture sciences. Recently using of Geographical Information Systems (GIS) for accurate estimation has been developed and has showed good results. In this paper we estimate potential evapotranspiration in eastern Azerbaijan by Estefnz method. For calculation of coming net radiation (Rs) we used DEMSRTM images and solar analyst in ArcGIS software for 31 May, 10-11 am. After calculation of slope and aspects through digital elevation model, net radiation was estimated. The average temperature calibrates for elevation was imported in equation. Final maps show that the amount of potential evapotranspiration is between 0~15 mm/hour. Northern aspect and areas with high temperature have the higher potential evapotranspiration. Elevation and aspects are important factors than other factors in potential evapotranspiration control in the study area. The amount of evapotranspirtaion is higher than precipitation and therefore it is better that agricultural activities move to higher areas