نگاهي فلسفي به عاقبت جنين ناهنجار از منظر ملاصدرا

Fate of the malformed fetus in Mulla Sadra’s philosophy

مسأله‌ی سقط يكی از موارد مشكل در اخلاق زيستی است. اين بحث در موارد سقط جنين ناهنجار، وجوه مورد اختلاف بيش‌تری دارد. بررسی مطالعات حاكی از آن است كه عمدتاً دو مورد، بحث‌برانگيز بوده‌است؛ اول آن‌كه آيا حيات جنين ناهنجار بايد حفظ شود؟ و دوم آن‌كه سرانجام نفس (نباتی، حيوانی) در جنين ناهنجار پس از سقط اختياری (منظور از سقط اختياری در اين نوشتار، سقط درمانی (قانونی) و سقط عمدی غير قانونی است.) چه خواهد بود؟ ديدگاه‌های مختلف پاسخ‌های گوناگونی را به اين دو پرسش داده‌اند. مطالعه‌ی حاضر پژوهشی است مروری- توصيفی كه پاسخ دو پرسش ياد شده را با تمركز بيش‌تر بر حق حيات، در فلسفه‌ی صدرايی در كتب ملاصدرا و نيز تأليفات امام خمينی (ره) می‌كاود. نتايج اين مطالعه نشان می‌دهند كه بر اساس ديدگاه ملاصدرا تمام جنين‌ها دارای نفس بالقوه‌ی انسانی هستند؛ هر چند كه ظاهری بسيار ناقص داشته باشند. او جنين را نبات بالفعل و البته دارای استعداد برای «انسان‌شدن» می‌داند. با توجه به اين ديدگاه كه هم بدايت‌نگر است و هم غايت‌نگر، جنين ناهنجار، حق حيات دارد؛ چراكه مطابق برهان حركت جوهری ملاصدرا چنين می‌توان گفت كه سقط، تكامل برزخی نفس را با مشكل مواجه می‌سازد و حتی ممكن است در حشر موجود نيز خلل ايجاد كند.مسلم است كه در جامعه‌ی ما كه صبغه‌ی اسلامی دارد برای تصميم‌گيری در مورد سقط جنين بايد ديدگاه‌های دينی را مورد لحاظ قرار داد. البته مبانی فلسفی به‌تنهايی نمی‌توانند برای دادن حُكمی در مورد سقط جنين، كارا و مفيد باشند؛ بلكه هم‌انديشی‌های تخصصی و ميان‌رشته‌ای ضرورت دارند تا به لطف خداوند، شاهد تحليل مناسب چالش‌های اخلاقی در مورد اين مسأله باشيم.

Abortion has remained a subject of intense controversy in medical ethics, particularly in the case of malformed fetuses. Review of the existing literature on the issue indicates that there are two main challenges in this regard: firstly, the question as to whether a malformed fetus has the right to live, and secondly, the fate of the soul (vegetative and animal) after induced abortion.This descriptive research presents different viewpoints in order to investigate the aforementioned questions in Mulla Sadra’s philosophy with a focus on the “right to live”. The results of the study demonstrate that according to Mulla Sadra’s theory, all fetuses possess potential human souls even if they are extremely malformed or disfigured. He considers the fetus a vegetable with the potential to convert into a human. Based on this ideology, which encompasses both creation and resurrection, the malformed fetus has the right to live. The assumption is founded upon Mulla Sadra’s Theory of Substantial Motion, which implies that abortion may influence the evolution of the soul in the limbo period (intermediate state) after abortion and might even affect its resurrection. It can be concluded that in the Iranian society, which has an Islamic background, theological views should be considered in decisions about abortion. It should be mentioned, however, that philosophical approaches alone cannot be relied on for decision-making regarding the abortion of a malformed fetus. Furthermore, interdisciplinary contributions are indispensable to a thorough analysis of this controversial issue so that the ethical challenges surrounding abortion in such cases can be overcome.