استعاره مفهومي در قطعه‌اي به زبان ختني

Conceptual metaphor in a Khotanese text

از دستاوردهاي زبان‌شناسيِ شناختي كشف اين حقيقت است كه زبان‌ها اغلب براي ملموس كردن برخي مفاهيم انتزاعي از استعاره‌هاي مفهومي بهره مي‌برند. استعاره‌هاي مفهومي به توضيح حوزه مقصد كه حوزه‌اي انتزاعي است از طريق حوزه مبدا كه حوزه‌اي ملموس است مي‌پردازند. يعني از طريق مقايسه حوزه انتزاعي مورد نظر با حوزه‌اي ملموس درك آن را براي شنوندگان راحت‌تر مي‌كنند. در اين پژوهش به تحليل استعاره‌هاي مفهومي موجود در متني كهن به زبان ختني مي‌پردازيم. زبان ختني زباني ايراني و از شاخه ايراني ميانه شرقي است. اين پژوهش به بررسي بيستمين فصل از كتاب زمبسته مي‌پردازد كه حاوي اشعار مهم و معتبر بودايي است. فصل بيستم اين رساله متني است از زبان بودا كه براي اندرز و خطاب به شمن‌هاي بودايي سروده شده است. بنابراين هدف آن آموزش مفاهيم مهم و بسيار پيچيده آيين بودايي است و علت به كار رفتن استعاره‌هاي مفهومي متعدد در اين متن نيز احتمالاً همين موضوع است. اين مطالعه اولاً نشان مي‌دهد كه زبان ختني نيز مانند ديگر زبان‌ها از چنين استعاره‌هايي بهره جسته است و در مرحله دوم درك بهتر آموزه‌هاي بودا در اين فراز از متن زمبسته را ميسر مي‌كند.

Cognitive science has found out that languages typically make use of conceptual metaphors to concretize abstract meanings. Conceptual metaphor explains a target domain which is abstract via a source domain which is concrete. In other words, conceptual metaphor compares an abstract domain with a concrete one and thus makes it understandable for listeners/readers. This article studies the conceptual metaphors used in an ancient text in Khotanese language. Khotanese is an Eastern Middle Iranian language. The text is the 20th chapter of the book of Zambasta, which contains valuable Buddhist poems. The 20th chapter contains advices of Buddha to young monks. Buddha wishes to teach these monks his complicated teachings and thus he may have made use of various conceptual metaphors in order to concretize his teachings. This article primarily shows that Khotanese, like all other languages, has profited from conceptual metaphors. Also, this article attempts to render a better understanding of Buddhaʹs teachings explained in this chapter.