طراحي هستان‌شناسيِ اصطلاحاتِ ساخت‌واژه در زبان فارسي

Building an Ontology for Persian Morphological Terms

در چارچوب علوم رايانه و هوش مصنوعي، هستان‌شناسي سامانه‌اي رايانه‌اي است كه هستينه هاي يك حوزه معين مانند اصطلاحات يك رشته علمي را گردهم مي‌آورد و روابط معنايي- مفهوميِ ميان اصطلاحات مذكور را نشان مي‌دهد. در اين مقاله، ضمن معرفي مفهوم هستان‌شناسي، تلاش كرديم به سه پرسش پاسخ دهيم: 1). چه‌گونه مي‌توان براي حوزه ساخت‌واژه در زبان فارسي، هستان‌شناسي تهيه كرد؟ 2). بين هستان‌شناسيِ حوزه ساخت‌واژه در زبان فارسي و هستان‌شناسيِ اصطلاحات زبان‌شناسيِ گولد در زبان انگليسي تا چه‌ ميزان نگاشت وجود دارد؟ 3). طراحي هستان‌شناسيِ حوزه ساخت‌واژه درزبان فارسي، چه تصوير جديدي از اين حوزه ارايه مي‌دهد؟ براي پاسخ به اين پرسش‌ها، 320 اصطلاح ساخت‌واژي از منابع صرف و نحو زبان فارسي استخراج و در يك سامانه رايانه‌اي درج شدند. در مرحله بعد، اصطلاحات موجود را با استفاده از هفت رابطه معنايي و واژگاني شامل (1) شمول معنايي، (2) هم‌معنايي، (3) تقابل، (4) مشتقات، (5) مشخصه تعريفي، (6) نياز دارد و (7) ابزار، سامان‌دهي كرديم. نتايج پژوهش نشان داد در 59% از موارد ميان اصطلاحات موجود در سامانه پژوهش حاضر و اصطلاحات موجود در هستان‌شناسي گولد، نگاشت وجود ندارد. همچنين يافته‌ها نشان داد كه شمول معنايي پربسامدترين و مشتقات كم‌بسامدترين رابطه در هستان‌شناسي اصطلاحات ساخت‌واژي است.

In computer science and artificial intelligence, an ontology is a computational system which collects entities of a specific domain such as terminology of a scientific field and displays their semantic-conceptual relations. This paper reports on a project for building a domain ontology for Persian morphological terms, seeking to answer three questions: (1) how can we design an ontology for Persian morphology? (2) How much mapping is there between our developed ontology and GOLD ontology? (3) What novel perspective is achieved through designing Persian morphological terms’ ontology? To answer these questions, the linguistics ontology, GOLD, was first introduced. Then, morphology as well as the semantic-conceptual relations held among morphological terms were defined. Morphological terms were then extracted from a vast number of resources and implemented in the ontology. The findings of the study provide a novel picture of Persian morphology as well as a promising perspective for future studies on domain ontology.