ارزيابي تنوع و شناسايي صفات موثر بر عملكرد جو (Hordeum vulgare L.) تحت شرايط عدم تنش و تنش رطوبتي آخر فصل

Assessment of diversity and identifying of effective traits on grain yield of barley (Hordeum vulgare L.) under non-stress and terminal moisture stress conditions

به منظور ارزيابي تنوع و شناسايي مهمترين صفات موثر بر عملكرد 20 لاين اميد بخش جو، دو آزمايش جداگانه تحت شرايط عدم تنش و تنش رطوبتي آخر فصل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان همدان انجام شد. لاين‌ها در هر دو شرايط رطوبتي، از نظركليه صفات داراي تنوع و تفاوت معني‌دار بودند. در شرايط تنش رطوبتي، لاين‌هاي 9، 6 و 4 داراي بيشترين و لاين‌هاي 13، 16و 17 داراي كمترين عملكرد دانه بودند. در اين شرايط رطوبتي، افزايش عملكرد لاين شش رديفه 9، بيشتر از طريق صفات وزن دانه در سنبله و وزن هزار دانه و در لاين‌هاي دو رديفه 4 و 6 از طريق صفات تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزار دانه بود. در شرايط عدم تنش رطوبتي، صفت تعداد سنبله در متر مربع و در شرايط تنش رطوبتي، صفات تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزار دانه، داراي بيشترين همبستگي ساده مثبت و معني‌دار با عملكرد دانه بودند. لاين‌هاي 2، 4 و 10 كمترين و لاين‌هاي 1، 13 و 18 بيشترين تغييرات عملكرد را داشتند. صفت تعداد سنبله در متر مربع به عنوان مهمترين صفت موثر بر عملكرد دانه در هر دو شرايط رطوبتي شناسايي شد. بعد از اين صفت، صفات وزن دانه در سنبله و وزن پدانكل در شرايط عدم تنش و صفات وزن دانه در سنبله و وزن هزار دانه در شرايط تنش رطوبتي به عنوان مهم ترين صفات موثر بر عملكرد دانه بودند. بيشترين و كمترين تنوع ژنتيكي به ترتيب مربوط به صفات تعداد سنبله در متر مربع و طول ريشك در شرايط عدم تنش و صفات تعداد سنبله در متر مربع و طول ساقه در شرايط تنش رطوبتي بود. بيشترين و كمترين وراثت‌پذيري عمومي نيز به ترتيب براي صفات تعداد دانه در سنبله و طول ريشك به دست آمد. نتايج اين آزمايش نشان داد كه تعداد سنبله در متر مربع، ضمن داشتن بالاترين تنوع، مهم ترين صفت موثر بر عملكرد دانه در هر دو شرايط عدم تنش و تنش رطوبتي انتهاي فصل بود و به عنوان موثرترين صفت براي اصلاح عملكرد لاين هاي جو مورد مطالعه در هر دو شرايط پيشنهاد مي شود.

To evaluate the genetic diversity and detecting the most effective traits on yield of barley promising lines, two separate experiments were conducted based on randomized completely block design with three replications under non- stress and terminal moisture stress conditions. The lines had significant differences for all studied traits in both stress and non-stress conditions. In moisture stress condition, the lines 4, 6 and 9 had the highest and the lines 13, 16 and 17 had the lowest grain yield. Kernel weight per spike and 1000- kernel weight had the most important role for increasing of yield in the six rowed line number 9, while spike number per m2 and 1000- kernel weight were the most effective traits in two rowed lines 4 and 6. Spike number per m2 under non-moisture stress condition and spike number per m2 and 1000- kernel weight under terminal moisture stress condition had significant positive correlations with grain yield. The lines 2, 4 and 10 had the lowest and the lines 1, 13 and 18 had the highest variation for grain yield. Number of spike per m2 was detected as the most effective trait on grain yield in both moisture conditions. Furthermore, kernel weight per spike and peduncle weight under non- stress condition and kernel weight per spike and 1000-kernel weight under moisture stress condition were the most important traits on grain yield. Also, number of spike per m2 and awn length under non-stress condition and number of spike per m2 and stem length under moisture stress condition had maximum and minimum genetic diversity, respectively. The maximum and minimum heritability was also calculated for the number of kernel per spike and awn length, respectively. Results of this research showed that number of spike per m2 with the highest genetic diversity was the most effective trait on grain yield under both non-stress and moisture stress conditions and can be recommended to improve grain yield of the studied barley promising lines.