تاثير تركيبات فسفاته بر كاهش قابليت فراهمي سرب در گياه اسفناج كشت‌شده در يك خاك آهكي

Effect of phosphate amendments on the reduction of lead phytoavailability for Spinach in a calcareous soil

به‌منظور كاهش قابليت فراهمي سرب در گياه اسفناج (Spinacia oleracea) با استفاده از تركيبات فسفاته (دي‌آمونيوم فسفات، سوپرفسفات‌تريپل و نسبت 1:1 اسيدفسفريك و سنگ فسفات)، آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه كاملاً تصادفي انجام و پس از 100 روز جز بندي سرب به‌وسيله روش عصاره‌گيري دنباله‌اي مطالعه شد. نتايج عصاره‌گيري دنباله‌اي نشان داد مواد فسفاتي در تغيير شكل سرب از اجزا غيرباقي‌مانده (محلول، تبادلي، كربناتي، پيونديافته با اكسيدهاي آهن و منگنز و سرب موجود در بخش ماده آلي) به باقي‌مانده موثر بودند. نتايج نشان داد كه مقدار سرب قابل دسترس (DTPA) در خاك‌هاي تيمار شده كاهش يافت هر چند بيش‌ترين كاهش در مقدار سرب قابل استخراج با DTPA در نسبت مولي 9 تيمار دي‌آمونيوم فسفات مشاهده گرديد. نتايج آزمايش‌هاي گلخانه‌اي هم نشان داد در بخش هوايي گياه اسفناج بيش‌ترين سرب در تيمار سنگ فسفات و كم‌ترين در تيمار دي‌آمونيوم فسفات بود. در تيمار دي‌آمونيوم فسفات غلظت سرب در بخش هوايي اسفناج 72 درصد نسبت به شاهد كاهش يافت. اين نتايج بيانگر آن است كه مواد اصلاح‌كننده فسفاتي به‌ويژه دي‌آمونيوم فسفات مي‌تواند زيست‌فراهمي سرب را كاهش و پايداري زيوشيميايي آن را افزايش دهد و بنابراين داراي پتانسيل اصلاح درجا خاك‌هاي آلوده به سرب مي‌باشد.

In order to reduce Pb phytoavailability for spinach (Spinacia oleracea L.) using P amendment, (DAP, TSP 1:1 ratio acid phosphoric and phosphate rock), a factorial experiment based on completely randomized design was conducted and analyzed 100 days after the P applications using a sequential extraction method. Sequential extraction analysis indicates that P was effective in transforming soil Pb from non-residual fractions (SS, SE, CA, Fe-Mn form and Pb in OM) to a residual fraction. Results revealed that DTPA extractable Pb was reduced in treated soils, however, among these three treatments, DAP at 9 molar ratio of P/Pb was the most effective. Results of greenhouse experiments showed that the amount of lead in aerial parts of spinach had the highest lead in 1:1 ratio of acid phosphoric and phosphat rock and the DAP had the lowest. In DAP treatment, the Pb concentrations in shoots of spinach decreased 72% as compared with the control treatment. The results suggested that P amendments especially DAP can lower the bioavailability and increase the geochemical stability of soil Pb, so it has the potential for in situ remediation in Pb-contaminated soils.