مباني فقهي و حقوقي بازار دارايي‌هاي فكري

Juridical and Legal Foundations of Intellectual Property Market

در طول چند دهه گذشته، دارايي‌هاي نامشهود در تمامي شركت‌ها افزايش يافته است. علايم تجاري، امتياز يا حق نشر، اختراعات، تعهدات قراردادي، سرقفلي و ساير دارايي‌هاي فكري از جمله دارايي‌هاي نامشهود هستند كه امروزه در صورت‌هاي مالي شركت‌ها منعكس مي‌شوند و داراي ارزش مالي بسيار بالايي هستند؛ از اين رو، با توجه به اهميت بسيار بالاي دارايي‌هاي فكري در ايجاد ارزش افزوده در اقتصاد، براي دادوستد اين دارايي‌ها بازارهايي با نام بازار دارايي‌هاي فكري شكل گرفته است. به‌طور كلي سازوكار بازار به‌دليل ايجاد رقابت و تا حدي از بين بردن انحصار به ايجاد شفافيت، حذف رانت و شكل‌گيري قيمت عادلانه كمك مي‌كند و زمينه حمايت از يافته‌هاي فكري پژوهشگران و مخترعان را فراهم مي‌آورد. در ايران بازار غيررسمي دارايي‌هاي فكري وجود دارد؛ ولي بازار سازمان ‌يافته‌اي براي خريد و فروش اين دارايي‌ها تاكنون شكل نگرفته است. يكي از پيش‌نيازهاي شكل‌گيري اين بازار، بررسي جنبه‌هاي فقهي و شرعي دارايي‌هاي فكري و نيز قالب و چارچوب قراردادي معاملات اين نوع از دارايي‌ها است. در اين مقاله نخست به بررسي و تحليل دارايي فكري و انواع آن پرداخته شده است و سپس به ‌شيوه‌هاي معاملات اين نوع از دارايي‌ها اشاره شده است. بر اين اساس، پرسش‌‌هاي اين پژوهش آن است كه ماهيت فقهي انواع دارايي‌هاي فكري چيست و معاملات آن در چه قالب قراردادي امكان‌پذير است؟ نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه مي‌توان در قالب عقودي چون بيع، معاوضه، صلح، اجاره و مشاركت دارايي‌هاي فكري را به شيوه‌هاي مختلف واگذار كرد و براي آن بازار سازمان ‌يافته تشكيل داد.

The amount of intangible assets has increased in all companies during the past decades. Trade marks, concession or copyright, inventions, contractual obligations, goodwill and other intellectual assets are considered as intangible assets that today are reflected in financial statements of corporations and have a very high financial value; thus because of higher importance of intellectual assets in creation of economic value added for transaction of these assets, such markets are formed as intellectual asset markets. In general, market mechanism because of creating competition and partly by eliminating monopoly, help create transparency, elimination of collusion and fair price and provide supports for mental findings of researchers and inventors. In Iran, there exists an intellectual property informal market; but organized market for sale and purchase of these assets is not formed. One of prerequisites in formation of this market is studying jurisprudence aspect of intellectual assets and contractual format of transaction for these assets. In this article, first, intellectual assets and their types are analyzed then we point to the transaction methods of these assets. On this base, the questions of this research are: what are the Juridical nature of intellectual assets? How is the contractual nature of these assets? The results of this research show that we can trade these assets on different methods such as Bai?,Swap, Solh, Ijarah and Musharakah.