بررسي وضعيت دانش تعليم و تربيت اسلامي به منزله رشته علمي و دانشگاهي

Investigation of Islamic education knowledge as scientific and academic discipline

سه دهه از طرح انديشه «تاسيس رشته تعليم و تربيت اسلامي به منزله رشته علمي و دانشگاهي» مي‌گذرد و در راستاي تحقق آن، مراكز آموزشي و پژوهشي متعددي در اين مدت تاسيس شده است. اين پژوهش درصدد است با ترسيم تفصيلي اهداف اين طرح، ميزان توفيق مراكز آموزشي و پژوهشي را در دستيابي به اهداف ترسيم‌شده، مطالعه كند و موانع موجود بر سر راه تحقق اهداف مذكور را نشان دهد. براي پاسخ به پرسش‌هاي تحقيق از روشِ تحقيقِ پيمايشي و تحليل محتواي كيفي استفاده شده است. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه اولاً، دستاوردهاي اين جريان گرچه في‌نفسه چشمگير است و به عنوان مثال به حوزه فلسفه تعليم و تربيت اسلامي يا مباحث تاريخي‌ـ تربيتي يا فقه‌التربيه هويت‌بخشي شده است، اما با در نظر گرفتن اهداف ترسيم‌شده، هنوز در ابتداي راه است و وضعيت شاخص‌هاي انساني، ساختاري و عملكردي متناسب با اهداف ترسيم شده شكل نگرفته و درنتيجه سطح كمي و كيفي دانش توليد شده در بسياري از زيرشاخه‌هاي دانش تربيتي، حاكي از شكاف علمي جدي ميان وضعيت موجود و مطلوب است. ثانياً، موانع مختلفي مانند موانع زيست‌بوم‌شناختي، روش‌شناختي، سياسي روند مطالعات تربيتي را كند كرده، اما در بين آنها يك مانع مهم‌تر وجود دارد كه ريشه و بنيان شكل‌گيري موانع ديگر است و آن فقدان مباني نظري لازم براي ترسيم نقشه جامع علمي جهت تحقق اهداف پيش‌گفته است.

It was three decades ago that the idea of establishing Islamic education courses as an academic discipline was proposed. To do so, several educational and research centers have been established. This study is an attempt to minutely mark out the goals of this plan and study the extent these centers have succeeded in achieving the goals and remove the barriers in the way. To answer the questions, a survey study and qualitative content analysis were carried out. Findings revealed that (1) the achievements in this area, though in itself considerable, and has given identity to the philosophy of education, history of education or Fiqh-AlTarbeyyah, is still in its infancy and the position of human, structural and functional indicators are not compatible with the drawn aims. As a result, the qualitative and quantitative level of the knowledge made in sub-branches of education delineate serious gap between the present situation and the desirable one. (2) different barriers such as bio ecological, methodological, and political ones has slowed the educational studies; among the factors, the most important one is lack of required theoretical bases for drawing comprehensive scientific map to fulfill the abovementioned aims