مباني انسان‌شناختي سيره سياسي نبوي

The anthropological foundations of the Prophet’s political and governmental conducts

در تفكر ديني و فلسفي اسلام بين «هست و نيست»ها و «بايد و نبايد»ها رابطه مستقيم وجود دارد. هر آنچه وجود دارد، «خير» است و هر آنچه خير شد، «بايسته»اي را در پي دارد و هر آنچه وجود ندارد، «خيريّتي» نداشته و «بايسته‌اي» بر آن مترتّب نمي‌شود. بنابراين شكي نيست كه ماهيّت هر نوع رفتار سياسي ـ اجتماعي پيامبر ناشي از نوع نگرشي است كه پيامبر از انسان و ماهيت و هستي او دارد. اين مقاله در بيان مباني نظري انسان شناسانه سيره سياسي پيامبر مي‌باشد تا نشان دهد سيره سياسي پيامبر به ملاحظه ماهيت و سرشت انسان، به دنبال احياي كرامت ذاتي انسان است و به ملاحظه جايگاه وجودي او كه از سوي خداوند به عنوان جانشين خدا در زمين تعيين شده، به دنبال رساندن انسان به كرامت ارزشي و ويژه‌اي است كه خداوند به چنين انساني افاضه كرده است. سيره سياسي پيامبر از يك نگرش «ماهيت شناسانه» از انسان كه معرّف دو بُعدي بودن انسان است و نگرش «وجود شناسانه» كه معرّف جايگاه وجودي انسان نزد خداوند و در عالم هستي است، برخوردار بوده و در تلاش است انسان را با چنين ماهيتي به جايگاه عبوديت خدا و خليفه‌اللهي برساند. نكته شايان ذكر اين‌كه نوع نگرش انسان‌شناسانه پيامبر موجب آن است كه سيره سياسي و حكومتي وي ناظر به دگرگوني دايمي و تحول انسان از نقص به كمال تا حدّ خليفه‌اللهي باشد.

There is no doubt that the nature of the socio-political conducts of the Prophet arises from the attitude he has towards man, his nature and his existence. The paper is to explain the theoretical anthropological foundations of the Prophet’s political and governmental conducts to show that his political and governmental conducts are intended to revive man’s innate dignity and to bestow on him his real virtues endowed by Allah. Thus, the question the can be posed is what anthropological foundations the political and governmental conducts of the Prophet have. The political conducts of the Prophet enjoys an essentialist approach to man which represents the bi-dimensionality of man and an existentialist approach which is representative of man’s existential status. Thus, the Prophet tries to help man attain to the highest position of man, that of being the representative of Allah on the earth.