بررسي تاثير تخريب جنگل‌ها و نهال‌كاري بر برخي از فاكتور‌هاي كيفيت خاك حوضه‌ شصت‌كلاته، استان گلستان

Study on the effect of forest degradation and planting on some soil quality factors in the Shastkalate watershed, Golestan province

تخريب مناطق جنگلي، پيامدهاي نامناسبي در منابع زيست‌محيطي حوضه آبخيز بالادست مانند افزايش توان سيل‌خيزي، رخداد فرسايش و توليد رسوبات دارد. اين پژوهش با هدف بررسي اثرات تغيير كاربري بر روي برخي از فاكتورهاي كيفيت خاك در سه كاربري جنگل طبيعي، نهال‌كاري و جنگل دست‌خورده در حوضه شصت‌كلاته انجام شد. نمونه‌برداري از خاك در قالب طرح كاملاً تصادفي از عمق 30-0 سانتي‌متر و به تعداد 30 نمونه از سه كاربري و واحد فيزيوگرافي تپه صورت گرفت. فاكتورهاي ارزيابي كيفيت خاك در سه بخش شيميايي، فيزيكي و بيولوژيكي مورد تجزيه قرار گرفت. تجزيه و تحليل داده‌ها نشان داد كه با تبديل جنگل طبيعي به جنگل دست‌خورده ميزان رس 5/13 درصد، شن 46 درصد، جرم مخصوص ظاهري 18 درصد، شاخص خميرايي 26 درصد، واكنش خاك 64/6 درصد، آهك 4/48 درصد و فسفر قابل‌جذب 8/19 درصد افزايش يافت. ميزان سيلت 7/22 درصد، ميانگين وزني قطر خاكدانه 24 درصد و سطح ويژه 6/29، هدايت الكتريكي 9/25 درصد، ميزان كربن آلي 64 درصد، نيتروژن كل 59 درصد، ظرفيت تبادل كاتيوني 7/19 و تنفس ميكروبي نيز 35 درصد كاهش يافت و نهال‌كاري نتوانست از نظر آماري اين تغييرات را جبران نمايد. نتايج نشان داد مي‌توان عنوان داشت مهم‌ترين عمليات حفاظت خاك در منطقه، حفاظت از اراضي جنگلي است و گرچه طرح نهال‌كاري به‌عنوان يكي از راه‌كارهاي حفاظت خاك‌هاي تخريب شده به‌كار رفته است اما در طي سال‌هايي كه از احداث آن گذشته است نتوانسته تاثير معني‌دار بر بهبود خصوصيات خاك بگذارد و نياز به زمان كافي براي استقرار دارد.

Deforestation has detrimental effects on the watershed environment which resulted in increasing flooding and sediment yield. The aim of this study was to evaluate the effects of land use change on some selected factors of soil quality in the three land uses i.e. natural forest, planting and disturbed forest in Shastkalate watershed. 30 Samples were taken of 0-30 cm depth in a completely randomized design from three Land uses in hill physiographic unit. Chemical, physical and biological parameters of soil quality factors were analyzed. Analysis of data showed that with conversion of natural forest to disturbed forest, the amount of clay increased 13.5%, sand 46%, bulk density 18%, plasticity index 26%, Soil pH 6.64%, calcium carbonate 48.4% and available phosphorus 19.8%. The amount of silt decreased 22.7%, mean weighted diameter 24%, specific surface 29.6%, electrical conductivity 25.9%, organic carbon 64%, nitrogen 59%, cation exchange capacity 19.7% and microbial respiration 35% and planting could not compensate this statistically significant changes. The results showed conservation of forest lands can be the most important operation in soil conservation plan in the area. Although planting plan is used but this operation because of short time of settlement had no significant effect on soil properties and major effects need more time and long time studies.