بررسي سير تحولات نخست شهري و نظام شهري منطقه زاگرس(1385-1355)

Evaluating Changes of Primate City and Urban System in Zagros Region (1976–2006)

نظام شهری و شهرنشینی در ایران متاثر از صنعتی شدن غرب و رواج الگوی توسعه برون‌زا و همزمان با از میان رفتن نظام مبتنی بر زمین و كشاورزی دچار تحول و دگرگونی عمیقی شد. ویژگی بارز این تحول  توسعه متمركز بر شهرها، مهاجرت فزاینده سلسله مراتبی از روستاها و شهرها كوچك به شهرهای بزرگ بود كه دگرگونی تدریجی الگوی سنتی سلسله مراتب سكونتگاه‌ها و به هم خوردن توزیع جمعیتی در كشور شد. منطقه زاگرس با پنج استان در غرب ایران نیز كه دارای سابقه كهن شهرنشینی و تراكم بالای جمعیتی است، از این دگرگونی مستثنی نبوده و تحول چشمگیری را در چند و چون پراكنش سكونتگاه‌های انسانی تجربه كرده است. هدف از این پژوهش بررسی نظام شهری این منطقه از كشور می‌باشد و با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجام گرفته و برای جمع‌آوری داده‌ها از منابع كتابخانه‌ای و داده‌های سرشماری‌های رسمی كشور استفاده شده است. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد كه در منطقه زاگرس با وجود رشد تعداد و اندازه شهرها در تمامی استانها، پدیده نخست شهری وجود ندارد و تعادل در بیشتر دوره‌های سرشماری در شبكه شهری وجود داشته است، به گونه ای كه شاخص نخست شهری از 0.171 به 0.178 رسیده است. همچنین شاخص عدم تمركز منطقه از 0.765 در سال 1335 به 0.750 در سال 1385 رسیده كه نشان می‌دهد كه در مجموع به میزان تمركز در منطقه اضافه شده است، هر چند تا سال 1375 از تمركز شهری منطقه كاسته شده است

The urban system and urbanization in Iran have influenced and changed deeply due to industrialization and the dominance of exogenous development policy which accompanied by the decline of agriculture. The obvious character of such transition was the urban oriented development and the increased hierarchical migration from small towns and villages towards large cities which provided a gradual change of traditional pattern of settlement hierarchical and urban spatial distribution. The region of Zagros with five provinces has a rich and old history of urbanization and high population density in the western part of the country; this area has experienced considerable changes in its human settlement distribution. The purpose of this research is to evaluate the urban system of the region. The methodology of the research is based on descriptive-analytical methods and the data were collected via secondary sources such as national censuses. The results showed that despite the growth of city size and the number of urban places, the region has no sign of primate city and there has been balance in the most of the censuses so that the primate city index only changed from 0.171 to 0.178. Also the de-concentration index of the region has decreased from 0.765 in 1335 to 0.750 in 1385 which illustrates that in general concentration increased in the area; however from 1375 the region has experienced urban concentration annually.