وضعيت اقتصادي اصفهان در دوران آل‎بويه

Economic Status of Isfahan at the Time of Buyid Dynasty

این مقاله، با تكیه بر منابع تاریخی و جغرافیایی، در صدد تبیین جایگاه اصفهان در قرن چهارم هجری از منظر اقتصادی است. اصفهان در این دوره از نظر بازرگانی و تجاری از اهمیت بالایی برخوردار بود، چنان‎كه بخش تجاری آن نسبت به كشاورزی پیشی‎گرفت. برقراری ثبات در این دوره موجب‎شد تا راه‎های تجاری امن گردد؛ از سویی هم، ثبات اقتصادی رونق و رفاه و پیشرفت را برای این منطقه به ارمغان آورد. بنابراین، مسئلۀ اصلی پژوهش این است كه با توجه به اهمیت منطقه و نقش مهمی كه در تحوّلات سیاسی، اقتصادی ایفامی‎كرد، با بررسی تأثیرگذاری آن، با روش توصیفی تحلیلی به این پرسش‎ها پاسخ می‎دهد كه عوامل تأثیرگذار در رونق و بهبود وضعیت اقتصادی اصفهان چه بوده‎است؟ همچنین، عوامل مؤثر در بروز تغییرات اقتصادی چه بود ؟ جایگاه و اهمیت مناسبات تجاری در نزد حكام آل‎بویه چگونه بوده‎است؟ شرایط جغرافیایی، چگونگی قرارگیری اصفهان در سرزمینی مناسب و قرارگیری بر سر راه‎های ارتباطی شرق به غرب و به‎ویژه راه ابریشم، از جمله ویژگی‎های این منطقه است كه در فرآیند توسعة آن نقش داشته كه هم بر توان بازرگانی آن افزود و هم خودِ منطقه را به سود بازرگانی و تجاری سرشاری رساند.

Taking advantage of historical and geographical documents, the present paper attempts to investigate the economic status of Isfahan in the 4th century. In this era, Isfahan was playing a highly prominent role in trade and commerce, in a way that its commercial sector outran its agricultural one. The existing stability and security had brought about safe and secure trade roads. The economic stability had also brought about propensity and welfare to the locals. Considering the importance of the region and its role in the economic and political changes, we attempted to explore the following questions through adopting a descriptive-analytic research method: What factors were effective in the economic improvement and prosperity of Isfahan? And what factors contributed to changes in Isfahan’s economy? What was the status and significance of commercial relations and agreements to Buyid governors? Geographical conditions of Isfahan, its position and location in the linking roads connecting the west to the east, and more particularly the Silk Road, were some of the features of the regions which affected its development, and not only added to its trade potentials but also benefited the region by lucrative trade and business.