كانسار سولفيد توده اي آتشفشانزاد (VMS) نوده، نمونه اي از كانسارهاي نوع بشي (Besshi- type)، جنوب باختر سبزوار

Nudeh Volcanogenic Massive Sulfide (VMS) Deposit, A Besshi- Type VMS Deposit, Southwest Sabzevar

كانسار مس- روي نوده و انديس هاي فريزي،گراب، چون و كلاته لالا (نيران) در جنوب باختر سبزوار در توالي آتشفشاني- رسوبي كرتاسه پسين، در يك محيط كافتي(ريفتي) تشكيل شده اند. سنگ ميزبان كانسار مس- روي نوده شامل گدازه آلكالي اليوين بازالت و ماسه‌سنگ سيلتي توفي بوده و سنگ ميزبان انديس هاي معدني فريزي و گراب آندزيت و سنگ ميزبان كلاته لالا و انديس چون، ماسه‌سنگ هاي سيلتي توفي هستند. كانه زايي سولفيدي در كانسار نوده و انديس هاي معدني در 3 افق ، به شكل صفحه اي كشيده رخ داده است. بر اساس ماهيت كانه زايي سولفيدي، بافت و كاني شناسي سولفيد ها، مي‌توان 3 رخساره كانه دار را در كانسار نوده از هم متمايز نمود. كه عبارتند از: الف) رخساره رگه- رگچه اي (Stringer zone): اين رخساره شامل رگه ها و رگچه هاي سيليسي و سولفيدي است كه به صورت قطع‌كننده لايه‌بندي سنگ ميزبان در بخش زيرين رخساره كانسنگ توده اي تشكيل شده است. بافت‌هاي رگه- رگچه‌اي و جانشيني سولفيدها سيماي اصلي اين رخساره را تشكيل مي دهند . ب) رخساره كانسنگ توده اي كه بخش ستبر، پرعيار و توده اي كانسار را تشكيل مي دهد، ماهيتي ناهمگون و تقريباً چينه‌كران دارد كه فقط محدود به گدازه آلكالي اليوين بازالت است و ج) رخساره كانسنگ لايه‌اي كه با سيماي لايه‌اي و نواري و عيار پايين ماده معدني قابل تشخيص است. سنگ دربرگيرنده اين رخساره كانه‌دار ماسه سنگ هاي سيلتي توفي است. اين رخساره به‌صورت سولفيدهاي لامينه‌ و نواري هم‌روند با لايه‌بندي سنگ ميزبان و به صورت چينه‌سان در بخش خاوري كانسار تشكيل شده است. كاني هاي تشكيل دهنده كانسار نوده شامل كالكوپيريت، پيريت، بورنيت، اسفالريت، مگنتيت و بولانژريت مي باشد دگرساني‌هاي سنگ ديواره به طور عمده دگرساني هاي سيليسي، كلريتي، اپيدوتي و سريسيتي را شامل مي‌شوند. با توجه به ويژگي‌هاي اساسي كانه‌زايي كانسار نوده، از جمله محيط زمين‌ساختي، سنگ دربرگيرنده، كاني‌شناسي، محتواي فلزي و دگرساني آن و مقايسه اين ويژگي ها با ويژگي هاي اساسي ذخاير مس سولفيد توده‌اي آتشفشانزاد (تيپ VMS) ، مي‌توان كانسار مس- روي نوده را به عنوان نمونه‌اي از كانسارهاي VMS تيپ پليتيك- مافيك (Pelitic Mafic) يا تيپ بشي (Besshi Type)، در ايران معرفي نمود.

Copper mineralization in Nudeh Cu deposit and Frezy, Garab, Kalateh lala (Nieran) and Chun occurrences, located in southwest of Sabzevar hosted by a Upper Cretaceous volcano-sedimentary sequence formed in a rift environment. The main is host rock of the Nudeh Cu sulfide deposit includes alkali olivine basalt flow and subordinate tuffaceous silty sandstone. Host rock of the Ferizy and Garab occurrences is andesite flow. The rock forming mineral of Kalateh lala (Nieran) and Chun occurrences is tuffaceous silty sandstone. Sulfide mineralization in the Nudeh deposit and occurrences within an Upper Cretaceous volcano-sedimentary sequence occurs as sheet-like &tabular shape within three ore horizons. Based on nature of sulfide mineralization, mineralogy and textures of sulfide minerals, the Nudeh deposit can be divided into three different ore facies. Based on their situation towards the vent of mineralizing fluid, these facies include: A) Vein-veinlets facies (Stringer zone) includes sulfide veins and silica that form as a scissors of host rocks under the massive ore facies. Vein-veinlets and replacement textures formed main features of this facies. B) Massive ore facies that forms the thicker part of generally massive higher grade ores in west of the deposit and includes sulfide mineralization with heterogeneous nature and stratabound, limited in the alkali olivine basalt flow. C) Bedded ore facies which is thinner than the massive ore facies and is characterized by layered and banded apparent and low grade ore. The rock forming mineral of this facies is tuffaceous silty sandstone. This facies occurs as laminated and banded sulfides contemporaneous with the host rocks layering at eastern part of the deposit. Mineralogy of Nudeh deposit includes chalcopyrite, pyrite, bornite, sphalerite, boulangerite and magnetite wall rock alterations are dominated by silicification, chloritization, sericitization and epidotization. The most important characteristics of mineralization at the Nudeh deposit such as tectonic setting, host rocks, mineralogy, metal content as well as wall rock alterations, show similarities with volcanogenic massive sulfide (VMS) deposits. Accordingly, Nudeh Cu deposit is regarded as a Besshi - or pelitic mafic VMS deposit.