كانسار طلا- نقره (مس) اپي‌ترمال توزلار، مرتبط با توده نفوذي نيمه‌عميق محيط كششي درون‌كماني، در شمال‌باختر ماه‌نشان

Touzlar Epithermal Au-Ag (Cu) Deposit, Subvolcanic Intrusion-Related of Intra-Arc Extensional Setting, Northwest Mahneshan, Iran

كانسار طلاي اپي‌ترمال توزلار در واحدهاي آتشفشاني آندزيتي با ويژگي كالكوآلكالن پرپتاسيم (شوشونيتي) در شمال ‌باختر كشور قرار دارد. اين مجموعه آتشفشاني، در واقع بخشي از فعاليت ماگمايي مرتبط با كمان ماگمايي اروميه- دختر است كه حاشيه شمال‌خاوري پهنه دگرگوني- ماگمايي سنندج- سيرجان را قطع كرده است. اين توالي ماگمايي، شامل مجموعه‌اي از سنگ‌هاي آتشفشاني است كه از فوران‌هاي متناوب آذرآواري‌ها و گدازه همراه با نفوذ توده‌هاي نيمه‌ژرف (پورفيري)، به‌صورت يك فعاليت آتشفشاني درون‌قاره‌اي در محيطي كم‌ژرفا (حوضه‌اي) و كششي (معادل سازند قم)، تشكيل شده‌اند. داده هاي سن سنجي اورانيم- سرب زيركن به روش LA-ICP-MS، سن هايي بين 0/1±4/18 و 55/0±7/18 ميليون سال (ميوسن زيرين) را براي اين فعاليت ماگمايي در نظر مي‌گيرد. كانه‌زايي مزبور ‌بهلحاظ نوع دگرساني‌هاي گرمابي (پروپيليتيك، آرژيليك، فيليك، سريسيتي، آرژيليك‌ پيشرفته و سيليسي‌شدن) و روند تكوين كانه‌زايي در ارتباط با برشي‌شدن و ته‌نشيني سولفيدهاي مس و سولفوسالتها، شبيه به كانسارهاي پرسولفيد در جايگاه‎هاي آتشفشاني است. كانه‏زايي طلا در اين كانسار به‌لحاظ بافتي، عمدتاً به‌صورت دانه‌پراكنده، شكافه‌پركن و رگه- رگچه‌اي ديده مي‌شود. بيشتر كانه‌هاي سولفيدي شامل پيريت، كالكوپيريت، بورنيت و كمتر انارژيت، كالكوسيت، كووليت، ديژنيت، تتراهدريت، گالن و اسفالريت است. طلا در اين كانه‌زايي به‌صورت آزاد شده از دانه‌هاي پيريت اكسيده، همچنين درون كوارتزها در برشهاي گرمابي و محلول جامد در ديگر كاني‌ها از جمله سولفيدها و سولفوسالت‌ها رخ داده است. تفاوت اصلي تشكيل اين كانسار با كانسارهاي نوع پرسولفيد در محيط تشكيل آن است. محيط تشكيل اين كانه‌زايي، تاييدي بر تشكيل آن در ژرفا و فشار كم است. اين كانسار در يك محيط كم‌ژرفاي دريايي (Submarine) حوضه قم و در ارتباط با رژيم زمين‎ساختي كششي تشكيل شده، در حاليكه كانسارهاي اپي‌ترمال نوع پرسولفيد عموماً در محيط‌هاي خشكي (Subaerial) و در ارتباط با محيط‌هاي فشارشي حاصل ميشوند. ويژگي‌هاي جايگاه ساختاري، نوع سنگ ميزبان، دگرساني‌ها، پاراژنز و بالاخره مشخصات كانه‏زايي كانسار طلا- نقره (مس) توزلار نشان از آن دارد كه اين كانسار، بيشترين همانندي را با كانسارهاي اپي‌ترمال مرتبط با توده‌هاي نيمه‌ژرف (High Sulfidation) كه در محيط‌هاي كششي درونكماني تشكيل شده‌اند، دارد.

The Touzlar epithermal gold deposit formed within the high-K calc-alkaline (shoshonitic) andesitic volcanic units in northwestern Iran. The volcanic complex is in fact a part of magmatism related to the Urumieh-Dokhtar Magmatic Belt crosscutting northeastern rim of the Sanandaj-Sirjan Metamorphic-Magmatic Zone. This magmatic system is composed of pyroclastics and lava flow sequences. The volcanic and subvolcanic rocks of the complex constitute a part of the volcano-sedimentary sequence of the Qom Formation, which formed in an extensional regime of basement uplifting and intra-continental basin. Zircon LA-ICP-MS U-Pb dating shows age between 18.4±1.0 and 18.7±0.55 Ma (Lower Miocene) for the volcanism. The hydrothermal alteration types (propylitic, argillic, phyllic, sericitic, advanced argillic and silicification) and evolving mineralization in relation to brecciation and deposition of copper sulfides and sulfosalts imply that the mineralization at Touzlar is similar to that of high sulfidation deposits in volcanic settings. The gold mineralization textures in the Touzlar deposit appear as disseminated, open space filling, veins and veinlets. The main sulfide minerals are pyrite, chalcopyrite, bornite, as well as small amounts of enargite, chalcocite, covellite, digenite, tetrahedrite, galena and sphalerite. The gold in this mineralization occurs as freed from oxidized pyrite grains, also in quartz in hydrothermal breccias as well as solid solution in other minerals such as sulfides and sulfosalts. The main difference in the formation of Touzlar with high sulfidation deposits is in its setting. The formation setting for this mineralization confirms its genesis at low depth and pressure. The deposit formed at the shallow submarine environment of the Qom basin in relation to extensional tectonic regime, while high sulfidation epithermal deposits usually form in subaerial environments related to tensional settings. Structural, host rock type, alteration, paragenesis and Au-Ag (Cu) ore mineralization characteristics of the deposit suggest that Touzlar is most similar to subvolcanic intrusion-related epithermal (high sulfidation) gold deposits formed in intra-arc extensional settings.