كانه‌زايي آهن منگنزدار در دولوميت‎هاي معادل سازند شتري در شمال خاور دهبيد، پهنه سنندج- سيرجان جنوبي، استان فارس

Fe-Mn Mineralization in Dolomites Equivalent to Shotori Formation in NE of Dehbid, Southern Sanandaj-Sirjan Zone, Fars Province

كانسارهاي آهن منگنز‌‌دار گوشتي- هنشك، گلي و چشمه ‏اسي در شمال خاور دهبيد (صفاشهر)، در 175 كيلومتري شمال خاور شيراز قرار گرفته‌اند. اين كانسارها در پهنه‌ برشي هنشك، زير‌پهنه‌ با دگرشكلي پيچيده‌ پهنه سنندج- سيرجان جنوبي، واقع شده‌اند. قديمي‌ترين رخنمون‌هاي سنگي منطقه معدني را شيل و ماسه‌سنگ هاي دگرگون شده و آهك بلورين پرمين تشكيل مي‌دهند. واحدهاي دولوميتي ترياس مياني (معادل سازند شتري)، توسط گسل‌هاي راندگي روي سنگ‌هاي آتشفشاني- رسوبي دگرگون و دگر‌شكل شده ترياس بالايي، رانده شده و به دليل قرار‌گيري در پهنه‌هاي گسلي راندگي، غالباً تكرار شده‌اند. سنگ درونگير ماده معدني، دولوميت‎هاي ترياس مياني و ژيومتري آن عدسي‌شكل و همروند با لايه‌بندي و بافت آن توده‌اي، پر‌كننده فضاي خالي، لامينه و دانه پراكنده است. كاني‌شناسي ماده معدني هماتيت، مگنتيت، گوتيت، رامسدليت، كريپتوملان و پسيلوملان بوده كه همراه با دولوميت، كلسيت، كوارتز و باريت هستند. در مطالعات ژيوشيميايي انجام‌گرفته براي تشخيص منشا ماده معدني نسبت‌هاي Mn/Fe، Si/Al و Na/Mg عناصر اصلي نشان‌دهنده تشكيل كانسار به‌وسيله فرايندهاي گرمابي در يك محيط رسوبي- آتشفشاني كم‌ژرفاست. نمودارهاي عناصر فرعي همگي بر محتواي پايين كانسنگ از عناصري همچون Ni ، Co و Cu دلالت دارند، كه نمايانگر قرار‌گيري كانسارهاي مورد مطالعه، در محدوده كانسارهاي با منشا گرمابي است. الگوي توزيع عناصر خاكي كمياب براي كانسنگ آهن منگنز دار منطقه نيز شباهت زيادي با الگوي توزيع عناصر خاكي كمياب در كانسارهاي رسوبي- آتشفشاني با منشا گرمابي دارد. با توجه به ژيومتري و شكل ماده معدني، دو نوع كانه‌زايي در منطقه قابل تشخيص است، كانه‌زايي نوع اوليه كه كانه‌زايي اصلي و چيره در منطقه بوده و هم‎روند با لايه‌بندي و با ميزباني سنگ هاي دولوميتي ترياس مياني است. ماده معدني در آن به‎صورت توده‌اي، لامينه، دانه‌پراكنده و چين‌خورده همراه با سيليس و دولوميت است. كانه‌زايي نوع رگه‌اي همروند با گسل‌ها بوده و با ميزباني سنگ هاي دولوميتي ترياس مياني و كربناتي دگرگون شده و خردشده پرمين همراه است و ماده معدني در آن بافت برشي يا كاتاكلاستيكي يافته است. با توجه به مجموع ويژگي‌هاي مطالعه شده مانند جايگاه خاص چينه‌اي، شكل ماده معدني، بافت، توالي پاراژنتيك كاني‌ها، رخساره دولوميتي- چرتي كانه‌دار و ويژگي‌هاي ژيوشيميايي، كانسارهاي آهن منگنز دار شمال خاور دهبيد يك نهشته چينه كران (stratabound)، با ميزبان كربناتي هستند كه در سنگ‌هاي دولوميتي ترياس مياني معادل سازند شتري در يك حوضه كم‌ژرفا تشكيل شده‌اند.

The Goshti-Heneshk, Goli and Cheshmeh Esi iron-manganese deposits are located in the northeast of Dehdib (Safashahr), 175 km northeast of Shiraz. These deposits are situated in the Heneshk Shear Zone, which is a part of the Complex Deformation Subzone of the Southern Sanandaj-Sirjan Zone. The oldest outcrops in the area consist of the metamorphosed Permian shale, sandstone and crystalline limestone. The Middle Triassic dolomite units (equivalent to the Shotori Formation) have been thrusted on the Upper Triassic metamorphic and deformed volcano-sedimentary rocks and chert by thrust faults. The ore-bearing dolomites are often repeated due to imbricate thrust system in the area. The host rock to the ore is only dolomite, and ore bodies formed as lenses concordant by layering. The ore texture is massive, open space filling, lamination, and disseminated. The ore minerals include hematite, magnetite, goethite, kriptomelan, psilomelan and ramsdelite together with dolomite, calcite, quartz and barite. In the geochemical studies to determine the source of mineralization, Mn/Fe, Si/Al and Na/Mg ratios of major elements indicated that Fe-Mn ore formation occurred through the hydrothermal processes in shallow marine volcano-sedimentary environment. The trace element diagrams show low contents of elements such as Ni, Co, and Cu in the Fe-Mn ores. In these diagrams, the deposits of the study area plot in the field of hydrothermal deposits. Rare Earth Element distribution patterns of the deposits are quite similar to those of hydrothermal deposits. Two ore types are distinguished based on geometry and shape of the ore bodies: primary mineralization occurred parallel and concordant with layering of the host rocks. The ore textures of this type include massive, laminated and disseminated occurring in folded chert and dolomite. The vein-type mineralization is associated with the faults and has brecciated or cataclastic texture occurring in the Middle Triassic dolomite and Permian meta-carbonates. Based on the stratigraphic location, layer form of the ore body, texture, paragenetic sequence, ore-bearing chert-dolomite facies and geochemistry, the iron-manganese ores of the northeast Dehbid are stratabound carbonate-hosted deposits, which were precipitated in the shallow marine environment in the dolomites equivalent to the Middle Triasssic Shotori Formation.