هاله‌هاي منفي ژيوشيميايي و اهميت آنها در اكتشافات منطقه‌اي قره‌چمن- دوزدوزان

Negative Geochemical Anomalies and Their Importance in Regional Exploration, Gharahchaman-Duzduzan

منطقه قره‌چمن- دوزدوزان در آذربايجان ‌شرقي روي پهنه اروميه- دختر قرار دارد و بيشتر از سنگ‌هاي آذرين دروني و بيروني ميانگين تا اسيدي با سن اليگوسن و رسوبات عهد حاضر تشكيل يافته است. اكتشافات ژيوشيميايي با برداشت 394 نمونه رسوب رودخانه‌‎اي در مقياس ناحيه‌اي شروع و با هدف تعيين مناطق پتانسيل‌دار براي 44 عنصر تجزيه شدند. آنچه در بيشتر كارهاي اكتشافي مدنظر قرار مي‌گيرد، آشكارسازي بي‌هنجاري‌ها به‌ويژه هاله‌هاي مثبت عناصر كانساري است. ولي توجه به‌هاله‌هاي منفي بسيار كمتر مد نظر قرار مي‌گيرد. اين مقاله نشان مي‌دهد كه كاهش برخي عناصر همراه در منطقه نيز ممكن است در ارتباط با كاني‌زايي ويژه‌اي باشد بنابراين هاله‌هاي منفي نيز مي‌توانند حايز اهميت باشند. به طور معمول حد آستانه بي‌هنجاري هاي منفي نيز مشابه بي‌هنجاري‌هاي مثبت برآورد مي‌شود كه اين امر موجب پوشش هاله و عدم ثبت و كارآيي آنها مي شود. در اين مقاله اقدام به مدل‌سازي توام هاله‌هاي مثبت و منفي و ارتباط آنها در ثبت الگوهاي بهينه ژيوشيميايي شده است. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد كه هاله‌هاي منفي مهم ثبت شده بيشتر به تداعي از فرايند‌هاي سينژنتيك و برخي نيز تحت تاثير ورود سيال‌هاي كانه‌دار در منطقه ايجاد شده‌اند. از جمله آنها ثبت هاله‌هاي منفي عناصري مانند Sc, Sr, Na در كنار هاله‌هاي مثبت عناصري مانند Au, Cu, Pb, Zn, Mo, U كه نشانگر كاني‌زايي عناصر پايه و ديگر عناصر مهم در منطقه است. به‌طور كلي نتايج، نشان از سه مدل از همراهي هاله‌هاي مثبت و منفي ژيوشيميايي در منطقه قره چمن بود: 1) مدل همپوشاني هاله‌هاي مثبت و منفي با همديگر مثل هاله‌هاي عناصر (Rb, Sr)؛ 2) احاطه و حضور هاله‌هاي منفي در پيرامون هاله مثبت مانند هاله Sc محاط‌كننده هاله‌هاي مثبت Ce Rb/K, و هاله منفيSr محاط كننده نسبت Ba/Sr و پهنه فلسيك و كلريتي در منطقه؛ 3) مدل شاخص و كاملاً مجزاي هاله هاي منفي از هاله هاي مثبت مانند (Mo-Sr)، (U-Sr) و (Cu-Sr). مطالعه توام هاله‌هاي مثبت و منفي به‌ويژه در اكتشافات ژيوشيميايي مقدماتي مي‌تواند در رديابي نهشته‌هاي پنهان موثر باشد. انطباق پهنه‌هاي مركب دگرساني فلسيك و شاخص جمعي كلريتي با مدل شماره 2 نشان مي‌دهد كه اين مدل در ارتباط با بي‌هنجاري‌هاي مثبت Au و منفي Sr در منطقه است. نتايج نشانگر اين واقعيت است كه صرفاً بررسي تمركز عناصر مثبت در راستاي پهنه گسلش كافي نبوده بلكه انطباق مدل‌دار هاله‌هاي منفي با مثبت به انضمام نتايج حاصل از شاخص مركب بيانگر تجمع كاني‌زايي قوي در راستاي NW-SE است.

Gharahchaman is located inthe Urumieh Dokhtar zone in east Azerbaijan. The area is mostly comprises of intermediate to acidic intrusive and extrusive, Oligocene igneous rocks along with younger sedimentary units. The regional geochemical exploration program with the aim of delineating potential zones in the area were attempted by collecting 394 stream sediment samples, which analyzed for 44 elements. Most of the exploration programs are routinely based on the positive anomalies (+ve) detection and the negative halos (-ve) are rarely considered. The depletion of some pathfinder elements may be related to ore mineralization in the area. Therefore (-ve) halos also can be significant in regional exploration. Conventionally, negative anomalous threshold values have been calculated in the same way as positive one, which causes drawbacks and hinder their application. In this paper an attempt were made to construct integrated models of (-ve) and (+ve) potential maps for detecting optimized geochemical pattern. It can be deduced from this study that the detected significant (-ve) halos, mostly are influenced by syngenetic processes and some are also related to ore bearing solutions. Detecting (-ve) halos of elements such as Sc, Sr, and Na in a particular pattern and in vicinity of (+ve) halos like Au, Cu, Pb, U, Zn are related to base metal mineralization and other important elements in the region. On the basis of combined distribution pattern of elements three models of geochemical anomalies are accompanied each other;1) Overlapping of multi-element (-ve) and (+ve) anomalies like (Rb, Sr); 2) Peripheral regional multi-element (-ve) anomalies that surround (+ve) anomalies like (-ve) halo of Sc around (+ve) halos of Ce, Rb/K and (–ve) halo of Sr with Ba/Sr ratio, felsic and chloritic zones in the area; 3) Discriminated Indices model of (-ve) and (+ve) halos of (Mo-Sr), (U-Sr), (Cu-Sr).This indicates that the combined study of (+ve) and (-ve) halos in regional geochemical exploration studies can be more significant in detecting hidden ore deposits. The distribution pattern of felsic and chloritic additive composite alteration zones match with Model2, which mutually correspond to (+ve) and (-ve) anomalies of Au and Sr respectively. Ultimately the results revealed deficiency in study of only positively concentration of elements along with faulted zones, whereas the present study emphasis that modeling corresponding of (-ve) and (+ve) halos along with results obtained from composite additive indices confirms NW-SE concentration of ore mineralization in the area.