جستاري در تعريف‌ها و برداشت‌هاي صاحب‌نظران از مفهوم مديريت اسلامي

A survey on definitions and interpretations of scholars about the concept of Islamic management

هدف پژوهش حاضر شناسايي، بحث و بررسي و دسته‌بندي پيرامون تعريف‌ها و مفاهيم حوزه مديريت اسلامي از ديدگاه انديشمندان و صاحب‌نظران است. مبحث «مديريت اسلامي» از ديرباز يكي از حوزه هاي مهم تحقيقي درباره فلسفه سياسي و اجتماعي اسلام در اذهان انديشوران و حاميان انقلاب بوده است؛ از اين‌رو، در طي ساليان متمادي، پژوهشگران گوناگون از حوزه و دانشگاه به بحث و بررسي، مفهوم‌سازي و ارايه تعريف در اين زمينه پرداخته‌اند. مقاله حاضر به بررسي تاريخچه مديريت اسلامي و پژوهش هاي انجام گرفته در آثار و آراي انديشمندان و صاحب نظران عرصه مديريت اسلامي پرداخته و در راستاي آشنايي با مفاهيم و تعريف‌هاي متنوع و گسترده مديريت اسلامي، آنها را مورد بحث، بررسي و تحليل قرار داده است. به منظور تحليل ادبيات انجام شده از مطالعه اسناد كتابخانه‌اي از روش تحليل محتواي كيفي استفاده شده است. طبقه‌بندي و تحليل انجام شده روي تعريف‌هاي ارايه شده نشان داد صاحب نظران قلمرو مديريت اسلامي و ديدگاه‌‌هاي اسلام در مورد مديريت، هريك به فراخور برداشت و ذهنيت هاي خود از اسلام، تعريف‌ها و يا توضيح‌هايي را ارايه داده‌اند كه نوعي مفهوم مديريت اسلامي از آنها مستفاد مي‌شود؛ درحالي‌كه هنوز به تعريفي واحد از اين مقوله نرسيده‌اند؛ ازاين‌رو، مي‌توان اين تعريف‌ها را در قالب پنج دسته كلي قرار داد: از نگاه الهي و توحيدي، نگاه رشد و تربيت بشري، نگاه مكتبي و ارزشي، نگاه فني به مديريت اسلامي و در نهايت نگاه چندگانه يا تركيبي.

This research aimed to explore, investigate, categorize and discuss definitions and concepts concerning Islamic management in the views of related scholars and experts. Islamic management has long been an important research field about social and political philosophy of Islam in the minds of thinkers and supporters of the Iranian Islamic Revolution. Hence, over the years, various researchers from universities and seminaries have dealt with the discussion, conceptualization and presentation of definitions in this area. This research paper examines the history and studies concerning Islamic management in the works and ideas of philosophers and theorists of this field of science. In order to recognize numerous and different concepts and definitions regarding Islamic management, these were discussed analytically. To analyze the related literature, the method of qualitative content analysis was used in addition to studying library documents. The analysis and classifications showed that each of the experts and scholars of Islamic management provide definitions and explanations based on their own perceptions of Islam in a way that a kind of Islamic management concept can be derived from. However, they have not yet achieved a unified definition. Thus, this definition can be placed into five general categories: divine and monotheistic view, educational view regarding human development, value based view, technical view to Islamic management and finally synthetic or multiple views.