حماسه‌هاي رستم و خاندانش

The Epic Adventures of Rustam and his Family

آنچه در اين پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است، حماسه‌هاي رستم و خاندان اوست. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه داستان‌ رستم، اصلي سكايي دارد و اين فرض با نبود نام رستم و زال در اوستا و طرح بسيار كمرنگ حضور اين پهلوانان در ادبيات پهلوي، هر چه بيشتر تقويت مي‌شود. اين قوم با رسيدن به شرق ايران و تغيير نام «زرنگ» به «سيستان»، با خود، آميخته‌اي از فرهنگ «دولت‌شهرهاي» آسياي مركزي را به ارمغان آورده‌اند، فرهنگي كه ملهم از بن‌مايه‌هاي ايراني، يوناني و هندي بود و ضمناً با فرهنگ كوشاني و شكوفايي هنري آن بيگانه نبود. فردوسي با توجه به روايات شفاهي و گاه مكتوب شرق ايران و خراسان بزرگ ـ كه گوسان‌ها (خنياگران) آن‌ را اشاعه داده بودند و اغلب در عصر او به كتابت درآمده بود ـ و تبديل آنها به شعر عروضي، اثري درخشان پديد آورد. فردوسي با كنار گذاشتن پهلوانان كهن، و محور ساختن رستم در تمام داستان‌هاي شاهنامه (از زمان منوچهر پيشدادي تا گشتاسب كياني تقريباً 700 سال) سعي در حفظ وحدت اثر حماسي ايران ـ شاهنامه ـ داشته است. سلسله نسب‌هاي به ‌دست آمده از منظومه‌هاي حماسي ديگر (بهمن‌نامه، فرامرزنامه، برزونامه، جهانگيرنامه،...) كه تقريباً الگوهايي مشابه دارند، اين فرض را تقويت مي‌كند كه همگي بر اساس يك متن و الگوي واحد، شكل گرفته‌اند. بيشتر نام‌هاي به ‌دست آمده از افراد اين خاندان پهلواني، مربوط به منظومه بهمن‌نامه است. همچنين تعداد نام‌هاي به‌دست آمده از فرزندان مونّث اين خاندان، در مقايسه با فرزندان ذكور آنها بسيار كمتر است.

The purpose of this study is to deal with the epic adventures of Rustam and his family. Research indicates that the story of Rustam has Sokai origins. Rustam and Zal do not appear in Avesta and their very sporadic existence in Pahlavid literature approves that they have Sokai origins. When Sokaies arrived the eastern parts of Iran, they changed the name of "Zarank" into Sistan. This tribe brought a combination of the culture of the states of central Asia. This culture which was made of a combination of the Iranian, Greek and Indian themes, was also affected by the kushani culture and its artistic proliferations. Based on the oral traditions and the written legacy of the eastern parts of Iran and the Great khurasan, which were propagated by Gusans (troubadours), and were written at his time, Ferdowsi changed the prose texts into a very brilliant poetic work. Ferdowsi, having set aside the ancient heroes, made Rustam the central hero of all the stories of the Shahnameh and by starting from Manuchehr Pishdadi to the Kianid Goshtasp, he covered a period of almost 700 years, Ferdowsi’s main intention was to maintain the unity of Iran’s epic, the Shahnameh. The consideration of other dynastic works belonging to the same genre as the Shahnameh intensifies this supposition that they all have been formed out of the same text and the same form. Some of these works are Bahmannameh, Faramarz nameh, Borzunameh, Jahangirnameh, etc. Most of the names in this heroic family also exist in Bahmannameh. The names belonging to women are fewer than those belonging to men.