ساختار طبقاتي جامعه ي ايران و روند تحولات آن فاصله سال هاي 1335 الي 1390

Social class structure and its Changing trend in Iran (1961 – 1913)

جمعيت ده سال به بالاي جامعه ي ما در طول سال هاي دهه ي 1330 تاكنون نزديك به پنج برابر شده؛ در همين مدت تعداد شاغلان كشور كمتر از سه و نيم برابر شده است. نسبت جمعيت شاغل به جمعيت ده سال به بالاي كشور شاخص ديگري است كه هرچه به عدد يك نزديك تر شود، نشانگر سلامت ساختار اقتصادي جامعه است، و برعكس. اين مقياس در فاصله سال هاي 1335 الي 1355 هرچه بيشتر از عدد «يك» دور شد و از 46/0 به 33/0 تنزل يافت. اين شاخص در فاصله سال هاي 1355 تا 1390 با فراز و فرود مواجه شد؛ اما در نهايت با كمي كاهش به 32/0 رسيد. شكاف عظيم، درازمدت و تا حدي فزاينده ميان افراد شاغل و شاغلان بالقوه، نشانگر بيماري مزمن و ساختاري اقتصادي است؛ وضعيتي كه براي همه ي طبقات اجتماعي و بخصوص طبقات فرودست جامعه موجب خسران است. ما به ازاي طبقاتي چنين روندي در عدم تناسب رشد طبقات مختلف اجتماعي بازتاب مي يابد. جامعه ي ما در اين سال ها پس از پشت سر گذاردن مرحله ي معيشتي توليد در دوره ي قبلي تاريخي خود، در حال قوام دهي مراحل مختلف مناسبات كالايي و سرمايه-دارانه بوده است. شرايطي كه بايد در آن دو طبقه ي اصلي و برسازنده ي اين مناسبات (طبقه ي سرمايـه دار و طبقه كارگـر) هرچه بيشتـر تقـويت مي شدند و در مقابل طبقه ي خرده بورژوازي تحليل مي رفت. ولي روند امور برخلاف انتظار پيش رفـت. در جوامـع پيشرفته نيز روند عمومي در طول زمان به سمت كاهش تعداد طبقه ي سرمايه دار و طبقه ي كارگر بوده است؛ اما جوامع مذكور با استفاده از انقلاب فن آورانه، عقلايي كردن هرچه بيشتر سازمان كار و بالا بردن بازدهي نيروي كار به تدريج با بالا بردن رفاه در جامعه به اين جايگاه ارتقا يافته اند. اما جامعه ما عمدتاً به سبب وجود درآمدهاي نفتي و تكيه بر كالاهاي وارداتي، با آهنگي سريع به قعر چنين مرتبه اي سقوط كرده است. قشر مهمي از طبقه ي خرده بورژوازي، بزرگترين طبقه ي جامعه ما، غير مولد بوده و مشغول رتق و فتق توزيع كالاهاي مصرفي وارداتي است. وضعيتي كه با قشر مهم ديگر اين طبقه، قشر خرده بورژواي توليد كننده، در تضاد است. شكل گيري و قوام يابي قشر سرمايه دار رانتي، معضل ديگر نظام طبقاتي در جامعه ي ماست. در اين نوشته به دگرگوني ساختار طبقاتي جامعه مان و قشربندي دروني طبقات آن در فاصله ي سال هاي 1335 تا 1390 پرداخته شده تا الگوي تحول طبقات و آسيب هاي مزمن آن مشخص شود.

Social class structure as the most impressive social group has wide ranging effects on social relationships and the development of social trends. It is too difficult to clarify different aspects of sociological issues of a society without considering the interferences of this variable. Iran’s social class had witnessed considerable changes during the course the years and that is what this research takes into consideration; Oil and its revenues have contributed significantly to it. This paper aims to study social class transformations during the period of (1961 – 1913) in Iran and also to explore its diverse aspects. Many studies have examined class structure in Iran; yet, there have been few quantitative investigations about it. In order to provide a realistic quantitatively-oriented overview of the class structure and to show the social class chanes during the period, all census data of Statistical Center of Iran have been used. Theoretically, this study relies on Thompson, Wright, and Giddens viewpoints; and Nomani and Behdad’s method in their worthwhile study over the class structure in Iran was also utilized. In this study workforce has been divided into four classes; bourgeois class – petty bourgeois class - working class - middle class. Findings show that numerically petty bourgeois class continuously was above all other classes; and middle class had the most improvement during the time; these signs aren’t fair for the forces of production and its progress.