نقش ضحّاك بن قيس فهري در تحولات سياسي- نظامي قرن اول هجري

The Role of Zahhak Ibn Gheis Fahri in Political – Military Developments of 1st Century A.H.

هم زمان با شكل‌گيري حكومت اموي، برخي از سياست‌مداران و دولت‌مردان برجسته بودند كه در استحكام و تثبيت پايه‌هاي اين حكومت تازه تاسيس اقدامات زيادي انجام دادند. ضحّاك بن قيس فهري يكي از اين افراد بود كه از زمان حكومت يزيد بن ابي سفيان در منطقه شام، به اين منطقه رفت و در خدمت حاكمان اموي به فعاليّت پرداخت. نام ضحاك در رويدادهاي زمان سه خليفه نخست، جز در برخي فتوحات، ثبت نشده است. امّا مقارن خلافت اميرالمومنين? نقش برجسته او در قوام حكومت اموي نمايان مي‌شود. ضحّاك در اين دوره از فرماندهان معاويه در جنگ صفّين بود و پس از اين جنگ نيز نقش مهمّي در غارت‌هاي منطقه عراق داشت. با به حكومت رسيدن يزيد بن معاويه نقش ضحاك در حكومت اموي پررنگ‌تر شد و در زمان حكومت معاويه بن يزيد مي‌توان گفت كه او بزرگ‌ترين و قدرت مندترين رجل سياسي اين دوره بود. از همين زمان او به عبدالله بن زبير كه در مكه شورش كرده بود متمايل شد. پس از آن كه امويان در شوراي جابيه بر حكومت مروان حكم توافق كردند، عازم جنگ ضحّاك بن قيس شدند. ضحّاك كه از حاميان عبدالله بن زبير كمك گرفته بود، در مرج راهط آماده جنگ شد؛ اما به شدّت شكست خورد و كشته شد.

At the onset of the establishment of Umayyad government a number of prominent politicians and statesmen were instrumental in strengthening the pillars of this newly-established government. One such porson was Zahhak Ibn Gheis Fahri who during the rule of Yazid ibn Abi-Sufyan in Greater Syria had gone to the region and been employed by Umayyad rulers. Zahhakʹs name has not been registered in historical texts during the rule of the first three Caliphs except in a namber of Muslim conquests. However, during the caliphate of Imam Ali (A) his prominent role in the promotion of the Umayyad government is highlighted for the first time. In this period, Zahhak was one of Muʹawiyahʹs commanders in the Battle of Seffin. He also played a major role in raids launched by Ummayyad forces in western Iraq. When Yazid Ibn Muʹawiyah ascended the throne, Zahhakʹs role in the Ummayyad government became even more prominent such that it can be said that during Yazidʹs rule he was the strongest and greated statesman of the period in the Ummayyad establishment. It was during this same period that Zahhak developed an inclination for Abdollah Ibn Zubayr who had organized a rebellion in Mecca. After the Umayyads agreed on Marwan Hakam as the new ruler in the "Jabiyah Council", they decided to take on Zahhak who enjoyed support from Ibn Zubayr. The two armies met at "Marj Rahit" and Zahhak was badly defeated and eventually killed.