بررسي تزيينات آهكبري در حمامهاي شاخص دوره صفويه، زنديه و قاجار

Studying Lime Reliefs in Famous Public Bathrooms Costruced in Safavid, Zandieh and Qajar Dynasties

در اين پژوهش، با نگاهي جامع به هنر آهكبري در سه دوره صفويه، زنديه و قاجار به شناخت اين هنر و بررسي سير تحول آن در اين سه دوره و ميزان تاثيرپذيري و تاثيرگذاري آن پرداختيم. پرسشهاي مطرحشده در اين پژوهش عبارتاند از: - نقوش آهكبري در كدام قسمت از حمام اجرا شدهاند؟ - چه نقوشي در هر دوره بيشتر مورد توجه بودهاند و چه شباهتها و تفاوتهايي ميان نقوش اجراشده در هر دوره وجود دارد؟ مباحث مندرج در اين پژوهش حاصل مطالعه منابع كتابخانهاي و بررسي و مشاهده آثار است. در اين راستا، تزيينات آهكبري در حمامهاي شاخص هر دوره در استانهاي مختلف را براساس نوع نقوش و جايگاه قرارگيري آنها بررسي، مقايسه و تحليل كرديم. طبق نتايج حاصل از اين پژوهش، بخش عمده تزيينات در قسمت سربينه و در درجه بعد در گرمخانه اجرا شدهاند. انواع نقوش اجراشده، بهترتيب كميت عبارتاند از: نقوش گياهي، هندسي، حيواني، پرندگان، انساني و اسطورهاي. در دوره صفويه بيشتر نقوش گياهي و هندسي، در دورههاي بعدي ضمن الگوپذيري از دوره صفويه، بهترتيب نقوش حيواني و انساني و در دوره قاجار تصاويري با مضامين ادبي و اسطورهاي بهكار ميرفتند.

Being thorough and comprehensive study on stucco reliefs carved in Safavid, Zandieh and Qajar periods, the present study focuses on appreciation of this art and its development in these three dynasties as well as its effects and influences. The following questions have been addressed in this study: - In which parts of public bathrooms were stucco reliefs mostly applied? - Which patterns or relief have been the patterns of choice in each dynasty? - What are similarities, differences and diversity of the patterns in each period? The subjects presented in this research are the direct result of library references, analyses and observations which were studied, performed and/or made by its authors. To do so, based on the type of reliefs and the points in which they had been carved, the ones extant in well-known public bathrooms of each dynasty constructed throughout the country were studied, compared and analyzed. The results of this study reveal that majority of such reliefs have been carved in Sarbineh (ancient bathroom vaults/alcoves used for changing clothes) and secondarily in hothouse. Based on their popularity such reliefs are those of plants, geometrical figures, animals, birds, humans and mythical figures. To illustrate, most patterns produced in Safavid dynasty are those of plants and geometrical figures whereas in the following periods, being inspired by Safavids, there is a tendency towards using animal and human figures. And, in Qajar period, literal and mythical reliefs can be seen.