بررسي تطبيقي نظريه بطلان قرارداد مغارسه

Comparative Study of Nullity Theory of Moghareseh Contract

قراردادهاي مربوط به بخش كشاورزي در فقه اسلامي بخش قابل توجهي از مباحث فقهي را به خود اختصاص داده است. شناسايي انواع قراردادهاي مربوط به زمين براي به دست آوردن محصول، بررسي مباني مشروعيت اين قراردادها و تبيين اركان و آثار آنها، مقدمه ضروريِ وضع قوانين مطلوب در جوامع اسلامي به ويژه جمهوري اسلامي ‌ايران است. همچنين، وجود قراردادهاي متنوع در بخش كشاورزي و تزريق آنها به شبكه بانكي كشور، سبب افزايش انگيزه فعاليت در اين بخش خواهد شد. يكي از اين قراردادها، عقدي به نام مغارسه است كه بر اساس نظر غالب فقهاي متقدم و متاخر اماميه و اهل سنت باطل است. فقيهان اماميه بدليل توقيفي بودن عقود و غرر در اين معامله، اصل را بر فساد آن نهاده اند. فقيهان اهل سنت نيز با در آوردن آن در قالب يكي از عقود معين، آن را بيع، اجاره و مساقات فاسد مي دانند. در اين نوشتار با مطالعه تطبيقي اين قرارداد، ماهيت و اشكال مختلف آن شناسايي شده و ادله بطلان، مورد نقد و بررسي قرار مي-گيرد. نتيجه مقاله حاضر آن است كه مغارسه عقدي مستقل است كه با رعايت قواعد عمومي قراردادها مشروع خواهد بود. اگرچه تصحيح اين قرارداد از طريق عقود ديگر مانند اجاره، صلح و بيع بدون اشكال است.

Contracts related to the agricultural sector in Islamic Jurisprudence allocate considerable part of the juridical issues. Identifying different kinds of contracts related to the ground to obtain the product, checking the legitimacy of the principles of the contracts and specifying its bases and influences are essential prerequisites to ordain favorable rules in the Islamic societies and especially in the Islamic Republic of Iran. Also different contracts about agriculture and injecting them to the banking system will motivate people to increase their activity in this section. One of the contracts is Mogharasah which in the viewpoint of most Shiite and Sunni scholars from the past till now is invalid. Shiite scholars know that invalid because it is Toghifi and Qarar. Sunni scholars know it as one of the certain contracts such as Bey and Ejare and invalid Mosaqat. In this comparative study on the contract and determining its nature and its different forms, we will examine the reasons that show it invalid. The result of the study is that Mogharaseh is an independent contract that would be legitimate by observing general rules of contracts. Also legitimization of this contract by Bey and Ejare and Solh is valid.