امامت علي (ع) در نهج‌‌البلاغه: نص يا بيعت؟

Imam Ali’s Imamate in Nahj al-Balagha: A Matter of Holy Provision or Allegiance?

از منظر شيعه، انتخاب امام براساس نص الهي است؛ كه بر اين مطلب، آيات قرآن و روايات بسياري ازجمله خطبه‌‌هايي از نهج‌‌البلاغه دلالت دارد. از سوي ديگر، برخي متقدمين از اهل سنت انتخاب امام را مبتني بر بيعت نهاده‌‌اند و منكر اصل نص هستند. از معاصران نيز ضمن اعتقاد به نص الهي در امامت، تحقق و تنجيز آن را در بعد سياسي و اجتماعي، منوط به بيعت و راي مردم قلمداد كرده‌‌اند. محور استدلال مخالفان نص، گاه بيعت و اجماع صحابه پس از رحلت رسول خدا(ص) بر خلافت ابوبكر، و يا موضعگيري خاص امام علي(ع) و استنكاف ايشان از پذيرش خلافت بعد از قتل عثمان است. بعضي مخالفان نيز جهت اعتباربخشي به نظريه خود، به حديث «لاتجتمع امتي علي‌‌الخطا» استناد كرده‌‌اند. در مقاله حاضر، ضمن تاكيد بر امامت الهي حضرت علي(ع) با امعان نظر به بيانات آن حضرت(ع)، استدلال مخالفان نقد و ارزيابي و جايگاه بيعت در امامت در نهج‌‌البلاغه تبيين شده است.

Shia Muslims believe that Imams are appointed by holy provision and refer to verses of the Holy Qur’an and numerous narratives, especially speeches of Imam Ali (AS) in the Nahj al-Balagha to prove this claim. On the other side, early Sunni scholars believe imamate to be a matter of allegiance and reject the role of holy provision. Expressing their belief in the role of holy provision in imamate, later Sunni scholars, however, condition its political and social realization on allegiance. They give the allegiance of Prophet Muhammad’s companions to Abu Bakr and Imam Ali’s refusal to accept caliphdom after the murder of Uthman ibn Affan as proofs. Some also refer to the hadith which says, “My Ummah do not accept what is wrong by common consent.” This paper uses Imam Ali’s speeches in the Nahj al-Balagha to analyze and criticize the role of allegiance in imamate and underline Imam Ali’s right to rule the Muslim nation.