نقش اميرالمومنين (ع) در شكوفايي دانش اخلاق اسلامي از منظر روايات

The Role of Imam Ali (AS) in Promoting Islamic Ethics from the Perspective of Narratives

همان‌‌گونه كه انديشمندان بزرگ اسلامي، اعم از دانشمندان اماميه و عالمان اهل سنت، بر اين حقيقت اذعان كرده‌‌اند، اميرمومنان(ع) در تمامي علوم اسلامي ازجمله صرف و نحو، بلاغت، فقه، علوم قرآن و حديث، اخلاق و دانش كلام و حكمت الهي و عرفان اسلامي،... سرآمد همگان درطول تاريخ بوده است. دانش اخلاق را علم و فني تعريف كرده‌‌اند كه در آن از شناخت خير و شر بحث مي‌‌شود تا انسان به انتخاب خير ملزم شود. اين دانش سرنوشت‌‌ساز دربين ساير دانش‌‌هاي ديگر اهميت والايي دارد و بر اين اساس، بررسي آن، حساسيت و اهميت ويژه‌‌اي مي‌‌يابد. در اين مقاله كوشش شده است ضمن معرفي اين دانش، پاره‌‌اي از فضايل و رذايل اخلاقي بيان و از دو جنبه اخلاق فردي و اجتماعي بررسي شود؛ همچنين، بعضي از زيرشاخه‌‌هاي اخلاق فردي مانند تقوا، صدق و راستي و عُجب و نيز برخي از زيرشاخه‌‌هاي اخلاق اجتماعي مانند اداي امانت، تواضع و عدالت مطرح و ديدگاه‌‌هاي اميرالمومنين(ع) و عملكرد آن حضرت(ع) در اين زمينه از هر دو بُعد نظري و عملي بيان و وجود ملكات و حالات ارزنده نفساني در وجود حضرت(ع) توصيف و درنهايت به اين مطلب دست يافته شود كه انديشه‌‌هاي ناب محمدي(ص) در وجود اميرالمومنين(ع) بارور شده و آن حضرت(ع) با عمل به آنچه كه به آن علم يافته و انديشه‌‌هاي نوراني كه در وجودش شكوفا شده بود، درپي اثرگذاري آن انديشه در افكار مردم جامعه زمان خود و پس از آن بوده است.

Muslim great thinkers, including Shia scientists and Sunni scholars have recognized this truth that Imam Ali (AS) excelled in all Islamic sciences, including grammar, rhetoric, jurisprudence, Qu’ran and hadith sciences, ethics, kalam, hikma, and Islamic theosophy throughout history. Ethics is defined as a science which discuses about knowing good and evil in order to enable the mankind to choose the former. Thus, it has a privileged position among sciences. The same is through about researches in this field. The present paper is an attempt to introduce this knowledge, enumerate some moral virtues and vices, and examine them from two aspects; i.e. individual behavior and social behavior. Also, some sub-branches of individual behavior such as piety, truthfulness, and honesty and some sub-branches of social behavior such as beneficence, paying deposit, humility, and justice as well as Imam Ali’s theoretical and practical attitudes towards them are studied. The findings suggest that Imam Ali (AS) inherited Prophet Muhammad’s thoughts and sought to leave an impact on contemporary and future generations through them.