بررسي فقهي ايجاد نياز كاذب با تاكيد بر آثار اجتماعي آن

A Fiqhi Review of Creating False Needs with Emphasis on Its Social Consequences

ايجاد نياز كاذب از دستاوردهاي اجتماعي- فرهنگي غيراخلاقي شركت هاي تجاري در عرصه صنعت تبليغات بازرگاني است. ازآنجاكه شناخت نيازها و خواسته هاي مردم براي راهبردي كردن شگردهاي تبليغات و ايجاد تقاضا، از اصول اساسي تبليغات تجاري در عرصه رقابت است، بنابراين اغلب بستري را فراهم مي سازد كه شركت ها اخلاق، فرهنگ، ارزش ها و روح ساده زيستي افراد جامعه را در رسيدن به اهداف اقتصادي خود مد نظر قرار دهند. لذا بايسته است ابعاد مختلف اين دستاوردِ بازاريابي عصر حاضر از نظر فقه اسلامي در قالب پژوهشي درخور، تحليل و بررسي شود. پژوهش حاضر كه با روش توصيفي تحليلي اين مسيله را كانون بحث و بررسي قرار داده، ضمن واكاوي صحيح از مفهوم ايجاد نياز كاذب و جايگاه شناسي آن در پارادايم هاي رفتار مصرف كننده در بازاريابي و آثار اجتماعي- فرهنگي آن، به بررسي و استخراج ملاك هاي محوري فقه اسلامي با توجه به فتاواي مراجع عظام و احاديث معصومان عليهم السلام بپردازد. يافته هاي پژوهش بر اين اصل مهم مبتني شد كه بالا بردن تنوعات محصولي و تبليغات مكرر و القاي ارزش هاي مادي گرايانه و غربي و...، در شكل گيري آثار منفي اجتماعي- فرهنگي مستند به ايجاد نياز كاذب، نقش بسيار موثر تري با توجه به محوريت پارادايم تجربي و رفتاري در بروز ايجاد نياز كاذب دارد و صرف تبليغ كالاهاي تجملاتي بدون تخطي از ملاك هاي فقه اسلامي- با توجه به محوريت پارادايم تصميم گيري و نسبيت حوايج مردم- تاثير چنداني در بروز پديده هاي منفي اجتماعي و فرهنگي ندارد.

Creating false needs is among the immoral socio-cultural results of commercial advertisements shown by commercial companies. To establish a guideline for advertisement and creating demand, acquaintance with peopleʹs needs and demands is a basic principle of business advertisement in a competition. Most companies takes into regard such things, like morals, culture, values and spirit of easy life in order to achieve their economic goals. Therefore, it is necessary to investigate the various aspects of marketing from a fiqhi view point. Using a descriptive-analytical method and defining the concept of creating false needs and its position in the paradigms of consumer behavior and in marketing and socio-cultural work, this paper seeks to investigate and set the key criteria of Islamic law by resting on the fatwas of religious authorities and traditions of the infallible. The research results indicate that offering a vast variety of products, excessive advertisements and provoking materialistic and western values has a key role in exerting negative effects on society and culture. Regarding creating false needs while observing the criteria of Islamic law, advertisement of luxury goods have little effect on the emergence of negative social and cultural phenomena.