بررسي معناشناختي كاربرد اسم «فاطر» در قرآن كريم

Semantic Study of the Application of the Noun Fāṭir in the Holy Qur’ān

«اسماء الحسنی» از پركاربردترین مفاهیم در قرآن كریم است و بررسی كاربرد این اسامی نقش به‌سزایی در فهم و تفسیر قرآن كریم دارد. در این میان اسم «فاطر» به دلیل پیوند وثیق معنایی با عبارت قرآنی «فِطْرَة الله» و كاربرد فراوان مفهوم «فطرت» در مباحث كلامی، از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. از آنجا كه مفاهیم به‌كاررفته در قرآن ‌كریم غالباً با رویكردهای سنتیِ حدیثی، فقهی یا ‌كلامی مورد مطالعه قرار گرفته و رویكردهای لغوی و ادبی به قرآن كریم تناسب چندانی با زبان‌شناسی و معناشناسی جدید نداشته است، در این مقاله به‌اجمال روشی معناشناختی و نوین برای بررسی مفاهیم به ‌كار رفته در قرآن كریم ارائه و به بررسی معناشناختی اسم «فاطر» در قرآن كریم پرداخته شده است. در نتیجه این بررسی، پیوستگی اسم «فاطر» با مفاهیم متقابل «توحید/ شرك» و «هدایت/ ضلال» و همچنین پیوند آن با مفهوم «ربوبیت» آشكار شده و مشخص شده است كه اسم «فاطر» در قرآن كریم تنها به آفرینش به معنای عام ارجاع نمی‌دهد، بلكه به نوع خاصّ آفرینش انسان اشاره دارد كه در قرآن كریم با تعبیر «فِطْرَة الله» از آن یاد شده است.

The Most Beautiful Names of God (Asmā’ al-Ḥusnā) are among the most frequently used concepts in the Holy Qur’ān and the study of the application of these names has a great role in understanding and interpretation of the Qur’ān. Since the concepts employed in the Qur’ān have been mostly studied with the traditional narrative, legal, or theological approaches and since the lexical and literal approaches to the Holy Qur’ān have not had much proportionate relation to the modern linguistics and semantics, in this article a modern semantic method has been briefly presented for examining the concepts employed in the Holy Qur’ān and the noun fāṭir in the Holy Qur’ān is semantically examined thereafter. As a result of this examination, the connection of the noun fāṭir with the contrasting concepts of “monotheism/polytheism” and “guidance/misguidance” as well as its relation to the concept of “Lordship” has been unveiled and it is clarified that the noun fāṭir in the Holy Qur’ān does not only refer to creation in its general meaning; rather, it refers to the specific creation of human being, as mentioned in the Holy Qur’ān with the phrasing fiṭrat Allāh.