پديد آورندگان :
همتي فر، مجتبي نويسنده دانشجوي دكتري فلسفه تعليم و تربيت دانشگاه فردوسي مشهد Hemmatifar, Mujtaba , غفاري، ابوالفضل نويسنده استاديار گروه علوم تربيتي دانشگاه فردوسي مشهد Ghaffari, Abulfazl
كليدواژه :
آيت‌الله محمدعلي شاه‌آبادي , فطرت , الگوي ساختار رواني , تربيت فطرت‌گرا
چكيده فارسي :
«فطرت» به عنوان یكی از بنیادی‌ترین مباحث انسان‌شناسی اسلامی و نظام تربیتی اسلامی، همواره مورد توجه اندیشمندان، فیلسوفان و مربیان مسلمان قرار داشته است. با این همه، با توجه به تفاوت منظر و موضعی كه هر اندیشمند اتخاذ نموده، تفاسیر متنوع و تا حدی متفاوت از فطرت ارائه شده است؛ لذا تعریف، قلمرو و انواعی كه برای فطرت در نظر گرفته می‌شود، تأثیر مستقیمی در الگوی ارائه شده در مورد ساختار روانی انسان از منظر اسلام خواهد داشت. آیت‌الله شاه‌آبادی از جمله برجسته‌ترین اندیشمندان معاصری است كه بحث فطرت را مورد كنكاش قرار داده و بر اساس آن تلاش نموده است تا برای بسیاری از مباحث عمده اسلام، بنیانی نوین برپا نماید و از همین رو «فیلسوف فطرت» لقب گرفته است. این مقاله با پذیرفتن این مفروضه كه «فطرت» به عنوان تقریر دینی از سرشت مشترك انسان، می‌تواند در تعریف، قلمرو، اهداف و اركان و مبانی، اصول و روش‌های تعلیم و تربیت اسلامی نقش عمده‌ای ایفا نماید، بر آن است تا با بهره‌گیری از آرا و تقریر این فیلسوف، مجتهد و عارف معاصر، تصویری از الگوی ساختار روانی انسان بر اساس فطرت ارائه نماید. آیت‌الله شاه‌آبادی علاوه بر ویژگی‌هایی همچون غیر اكتسابی بودن و همگانی بودن فطرت در میان همه انسان‌ها، به ویژگی‌هایی چون بالقوه بودن، معصومیت از خطا و ثابت بودن فطرت اشاره می‌نماید. وی با ذكر جلوه‌های مختلف فطرت (از جمله فطرت‌های عالمه، كاشفه، حریت و حب راحت)، «فطرت عاشقه» را هسته اصلی ساختار روانی انسان معرفی می‌نماید. بر این اساس می‌توان فطریات انسان را در قالب هرمی سه‌وجهی (با ابعاد علم، عشق و قدرت) توصیف نمود كه كه قاعده آن با مركزیت «خود»، از عشق بهره برده است. همه فطریات (وجوه هرم و یال‌های آن) ریشه در فطرت عاشقه دارند و «عشق» كلیدواژه انسان خواهد بود.
چكيده لاتين :
As one of the most fundamental discourses of Islamic Humanism and Islamic education system, inner nature (fiṭra) has always been of interest to Muslim thinkers, philosophers, and educators. Nevertheless, given the difference of the perspective and position that each thinker has adopted, various, and to some extent, different interpretations of fiṭra have been presented; therefore, the definition, dominion, and variations that are considered for fiṭra, have a direct impact on the pattern presented concerning the psychological structure of man from the Islamic point of view. Ayatollah Shāhābādī is among the most prominent contemporary thinkers who has explored into the discourse of fiṭra and has accordingly attempted to establish a new foundation for many of major discourses of Islam, hence being called as “fiṭra philosopher”. Having accepted the hypothesis that fiṭra as a religious exposition of man’s common disposition can play a major role in the definition, dominion, goals, pillars, principles, and methods of Islamic education, this article is intended to present an image of man’s psychological structure based on fiṭra with the use of the opinions and statements of this contemporary philosopher, master jurist (mujtahid), and mystic. Besides maintaining such features as being unacquired and universal among all human beings for the fiṭra, Ayatollah Shāhābādī points out other features like being potential, free from error, and constant, as
well. Pointing out different manifestations of fiṭra (including theoretical [‘ālima], revelatory [kāshifa], liberal [ḥurriyat], and love of comfort fiṭras), he introduces love (‘āshiqa) fiṭra as the core of human psychological structure. On this basis, human primordial dispositions (fiṭriyāt) can be described in a trihedral pyramid (with dimensions of science, love, and power), the basis of which has enjoyed love with the centrality of “self”. All the fiṭriyāt (sides of the pyramid and its ridges) are rooted in the love fiṭra and “love” would be man’s keyword
