آبله‌كوبي در ايران: سابقه، روش‌ها، مخالفت‌ها

On the Genealogy of Medical Perception

بيماري آبله از جمله بيماري‌هاي شايع در ميان اطفال و عامل مهمي در مرگ و مير آنان طي دو سده گذشته در ايران بوده است. اين مقاله به تاريخي از فرايند آبله كوبي در ايران سده سيزدهم هجري قمري مي‌پردازد و پس از ارايه‌ي گزارشي تاريخي از شيوع اين بيماري و نيز رواج آبله‌كوبي در ايران، شيوه‌هاي آبله‌كوبي رايج را بر مي‌شمارد. توضيح داده مي‌شود كه آبله‌كوبي حتي در طريقه‌ي جديد نيز گاه به صور مختلف انجام مي‌گرفت و تنها از يك شيوه‌ي خاص استفاده نمي‌گشت. در نهايت نشان داده مي‌شود كه در ايران دست كم طي دو سده پيش از اولين آبله‌كوبي‌ها، احتمالاً مايه‌كوبي آن سان كه تعدادي از مورخين تاريخ پزشكي بدان اشاره كرده‌اند، جز تنها در مواردي محدود و در پاره‌اي ايلات و قبايل وجود نداشته است. در پاسخ به اين مساله است كه به پاره‌اي مخالفت‌ها با آبله‌كوبي اشاره شده و در اين باب شواهد و مستندات تاريخي ارايه مي شود.

The main concern of this article is the process of vaccination against smallpox in Iran in the nineteenth century. Smallpox has been one of the most common diseases in the past two centuries especially amongst children. According to historians, it was one of the leading causes of the child mortality in Iran. The article involves a history of the smallpox and vaccination in Iran at first, and then describes the common methods of vaccination at those years. It emphasizes that the vaccination against smallpox was carried out in various forms even in the modern way, which was supposed to be done in various form. Eventually, the goal is to show that it is very likely that the inoculation in some traditional forms was limited exclusively to a few tribes or clans in Iran at least during two centuries before the introduction of modern vaccination. This is in contrast with the idea of some medical historians who believe that Iranians had been familiar with inoculation before the introduction of the modern way of vaccination. In response to this issue, some oppositions and resistances against vaccination have been considered in this article.