تحليل سبك فكري فضولي بغدادي در رساله رند و زاهد

Analysis of Fozouli Baghdadi`s Thought Style in Rend va Zahed Epistle

محمّد بن سليمان ملقّب به فضولي بغدادي از شاعران توانمند و مسلّط به سه زبان تركي، عربي و فارسي است. آثار بسيار زيادي از اين شاعر پُرآوازه به هر سه زبان مذكور به جاي مانده است كه رساله رند و زاهد يكي از آنهاست. سوال اصلي تحقيق پيش رو، بررسي سطح فكري فضولي در اين رساله است و نگارنده تلاش مي‌كند تا با بررسي عناصر بلاغي نهايتاً به لايه‌هاي فكري و ايديولوژيك نويسنده اثر نامبرده دست يابد. آنچه در اين بررسي روشن مي‌شود اينكه سطح فكري در اين رساله به صورت پنهان بازتاب يافته است و نگرش فضولي در اين اثر، نگرش و رويكردي انتقادي است. رند و زاهد در حقيقت حاصل گفت و شنودهاي پدر و پسر است و فضولي در اين مباحثه‌ها كوشيده است تا مهم‌ترين مسايل اجتماعي و فلسفي زمان خود را بشكافد، آنها را نقد كند و ديدگاه فلسفي خويش و مناسبت‌هاي اجتماع خود را به آحاد گوناگون جامعه نشان دهد. رند و زاهد به زباني سمبوليك تضادّ ميان عقل و عشق را مطرح مي‌كند و عقل در قالب زاهد كه پدر است، با پسر رند خود كه مظهر عشق و جنون است، مناظره مي‌كنند. به يقين فضولي در اين اثر دوگانگي و تضادّ بين دل كه در شخصيّت رند و عقل كه در شخصيّت زاهد تبلور يافته، اشاره‌اي داشته است.

Mohammad ibn Soleyman known as Fozouli Baghdadi is one of the talented poets who is master of the Arabic and Persian and Turkish languages. So, many works of this eminent poet has remained in the abovementioned languages, one of which is Rend va Zahed epistle. The analysis of Fozouli`s thought style is the main question of this research, and the researcher tries to reach the mental and ideological levels of the aforementioned writer by investigating the elements of eloquence. The point that would be clarified in the analysis is that the thought levels in this epistle have been reflected covertly and Fozouliʹs attitude in this work is a critical approach. In fact, Rend va Zahed is the result of father and son`s debate and Fozooli in this debate has attempted to analyze and criticize the most important social and philosophical matters of their time, as well as to show their social interactions to all layers of society. Rend va Zahed, in a symbolic manner, proposes the conflict between wisdom and love. Wisdom which is father in the symbol of a zahid (‘an ascetic pious man’) who debates with his rend (‘slyboots’) son who is the symbol of love and mania. Certainly Fozouli in this work has referred to a dichotomy and conflict between heart which has appeared in slyboots personality and wisdom which has appeared in ascetic personality.