ارزيابي تأثير مؤلفه‌هاي كيفيت محيطي بر الگوهاي رفتاري در پاركهاي شهري (نمونه‌ موردي: پارك مردم همدان)

The evaluation of environmental quality factors on the Behavioral patterns in urban parks- Case study: Mardom park of Hamadan City

پارك­های شهری به عنوان بخشی از فضاهای عمومی در شهرها، نقش مهمی در رفع نیازهای انسانی ایفا می­كنند. بسیاری از نظریه­پردازان شهری پارك­های شهری را به عنوان یكی از اجزای اصلی یك سیستم شهری می‌دانند، زیرا در كنار نقش كاركردی خود باعث افزایش اجتماع­پذیری در فضاهای شهری می‌شوند. بنابراین به منظور پویایی بیشتر این فضاها و برای برآورده ساختن نیازهای مردم، باید به رفتارهای شكل دهنده‌ این فضاها توجه كرد و آنها را مورد بررسی قرار داد. از آنجایی كه كارایی اغلب پارك­های شهری در نتیجه‌ عدم انطباق نیازهای كاربران با كیفیات محیطی متناسب با قلمروهای رفتاری، در سطح پایینی می­باشد، لزوم توجه به برنامه‌ اصولی و مبتنی بر رفتار استفاده‌كنندگان در اینگونه فضاها، ضروری می‌نماید. پارك مردم در شهر همدان به عنوان نمونه‌ مطالعاتی این پژوهش انتخاب شده است. هدف از این مطالعه، شناسایی و ارزیابی محرك‌ها و الگوهای رفتاری كاربران در قالب نیازها و كیفیت‌های محیطی در پارك‌های شهری است. پژوهش حاضر، یك تحقیق میدانی با رویكرد توصیفی _ تحلیلی است و به دنبال پاسخ به این سئوال اساسی است كه، الگوها و قلمروهای رفتاری چه تأثیری در ارتقای كیفیت محیطی در پارك­های شهری دارند؟ در این پژوهش برای تدوین چارچوب نظری، ابتدا با استفاده از روش اسنادی، ادبیات و مبانی نظری موضوع به تفصیل بیان شده و سپس با تحلیل رویكردهای موجود با تأكید بر الگوهای رفتاری، سعی در استدلال منطقی مباحث و در نتیجه تدوین چارچوب مفهومی برای پژوهش شده است. برای این منظور، علاوه بر تحلیل كیفی فضای شهری مورد مطالعه و بررسی چگونگی رفتارهای شكل گرفته شده در فضا به سبب وجود ویژگی­های فضایی موجود در آن، به تحلیل كمّی شاخص‌ها با استفاده از طراحی پرسشنامه و نقشه­های رفتاری بر اساس حجم نمونه و تبدیل یافته­های كیفی به مؤلفه­های كمّی از طریق نرم­افزارSPSS  پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد از سویی نیازهای انسانی نتیجه‌ تأثیر رفتار بر فضا و محیط است و قابلیت محیط، زمینه­ساز انجام رفتارهاست و از سویی دیگر، ارتقای كیفیت محیطی و تأثیر مؤلفه‌های آن بر قلمروها و الگوهای رفتاری در پارك­های شهری صرفاً مفهومی كمّی و تكنیكی نبوده، بلكه با مفاهیم كیفی نیز در ارتباط است.

Nowadays, a faster pace of changes and transformations in different phenomena such peopleʹs lifestyles has meant changes in their thinking and needs also. Since people’s lifestyles are more oriented toward isolation, it is more important to reflect at their lives collectively. Peopleʹs need for places of social interaction and meeting psychological needs have become one of the requirements of urban life. Public spaces are the only spaces where all citizens of every class, age, race, and association have the right to use without any limitation. Environmental quality of urban public spaces is one of the focuses of recent urbanism research and attempting to create an urban public space that meets users desires behavior has always been considered as one of the main strategies of urban projects. Urban parks as a part of public spaces in cities have a fundamental role in resolving human needs. Most urban theorists believe that urban parks are one of the main components of an urban system because in addition to their functional role they increase socialization in urban spaces. Thus, in order to make these spaces more dynamic and to meet the needs of the people, the behaviors shaping the spaces should be noted and examined. Since most parks’ compliance with the needs of users and environmental qualities is, there is a need for a systematic program based on the behavior of users. Furthermore, issues such as neglect of social values​​, cultural - identity values, ​​and the neglect of physical and structural values have lead to the formation of public spaces that do not meet people’s needs in urban areas. In addition, neglecting to improve the environmental quality of urban public spaces such as urban parks, not taking into account the effective qualities of urban transportation and connections, and the exclusive emphasis on the subjective perception by urban planners and designers has resulted in the formation of urban areas which does not have the capacity to be responsive and flexible in the accordance with people’s expectations and behaviours.   For the purposes of this research, Mardom Park in the city of Hamadan was selected as a case study. This study aims to identify and assess the stimulants and patterns of user behavior in terms of their needs and the environmental quality of urban parks. This study was based on fieldwork with a cross-sectional approach and seeks to answer the following question: “what effects do behavioral patterns and domains have on improving the environmental quality of urban parks?” In this study, in order to provide a conceptual framework document-based research was carried out, theoretical issues explored in detail and then analyzed using existing approaches. For this purpose, in addition to the qualitative analysis of urban spaces and behaviors formed in space because of spatial characteristics, quantitative analysis of indicators using questionnaires was used. The quantitative indicators was analyzed by SPSS. The results show that the quality and amount of the influence of environmental quality factors on the quality of activities, which are primarily behaviors or behavioral patterns, are not the same. In addition, the analyses outcomes show direct influence of behavior on environmental quality and environmental quality on behavior. The results indicate on the one hand, human needs are the outcome of behaviorial influences on space and environment and the ability of underlying environment. On the other hand, enhancement of environmental quality and influence of environmental factors on areas and behaviorial patterns in urban parks are not only a quantitative and technical concepts.